Thơ Taras Shevchenko - Katerina (Trường Ca)

3=KATERINA

Tặng Vasily Andreyevich Zhukovsky,

kỷ niệm ngày 22 tháng 4 năm 1838

  

Hỡi những cô gái mắt đen

Em hãy yêu, nhưng đừng yêu lính nhé

Quan lính Sa hoàng – những người xa lạ

Họ chỉ làm khổ các em.

Chỉ tiêu khiển đùa chơi rồi bỏ

Về Nga, không nhớ cả cái tên

Để mặc cho cô gái trẻ

Đau khổ, chết trong nỗi buồn

Nguyền rủa số kiếp của mình

Và đôi khi còn làm khổ

Cả người mẹ của em.

Nếu đáng vì điều gì đó

Mà hành hạ con tim

Khi thiên hạ không hiểu

Thì người ta đâu có xót thương.

Hãy yêu, những cô gái mắt đen

Nhưng em hãy đừng yêu lính nhé

Quan lính Sa hoàng –

Những người xa lạ

Họ chỉ cười nhạo các em.

Cả mẹ và cha đẻ ra mình

Katerina không chịu nghe ai cả

Nàng đi yêu chàng lính trẻ

Theo tiếng gọi của trái tim.

Nàng đi ra khu vườn

Hẹn hò cùng chàng lính

Một khi còn chưa hối hận

Và đời con gái của mình.

Mẹ gọi về ăn cơm

Nhưng cô con gái không nghe thấy

Hễ nơi nao gặp gỡ với người tình

Là nơi cô ngủ lại.

Không chỉ một hai đêm

Cô gặp gỡ với người yêu dấu

Cho đến một ngày tiếng xấu

Loan đi khắp cả ngôi làng

Nhưng mặc cho thiên hạ xì xầm

Họ nói điều gì muốn nói

Nàng đang yêu

Nàng không nghe thấy

Tình là dang dở, tình là đau thương.

Rồi ngay sau đó có tin

Về một cuộc hành quân.

Chàng lính trẻ đi sang Thổ

Người ta lấy vuông vải nhỏ

Buộc lên đầu Katerina

Giống như người vợ trẻ

Chờ chồng cất bước đường xa

Và trong nước mắt nhạt nhòa

Chàng trai mắt đen đã hứa

Rằng chàng sẽ quay về.

Katerina, em hãy đợi chờ!

Chờ đến một ngày tái ngộ

Em sẽ về với Mạc Tư Khoa.

Còn bây giờ cứ mặc người ta

Nói điều gì họ muốn

Em hãy vui lên

Hãy xua đi dòng nước mắt

Bởi vì các cô gái ngoài đường

Thiếu em, người ta vẫn hát.

Katerina không buồn

Nàng lau khô dòng nước mắt

Và cứ hằng đêm, hằng đêm

Nàng mang xô đi gánh nước.

Để cho thiên hạ khỏi nhìn

Nàng bước thật nhẹ, thật êm

Khi đến gần giếng nước

Nàng đứng bên cây kim ngân

Và nàng cất lên tiếng hát

Bài dân ca nàng hát

Kim ngân nghe cũng xót thương

Nàng trở về và thấy mừng

Vì không ai nhìn thấy cả.

Katerina chẳng u sầu

Nàng nào có biết gì đâu

Nàng đội chiếc khăn mới

Nhìn qua cửa sổ và chờ đợi

Katerina đợi chờ

Rồi nửa năm trôi qua

Katerina bị bệnh

Nàng nhìn khắp bốn hướng

Nàng thở khò khè

Nhìn về phía bếp lò

Chiếc nôi kêu cót két

Những người láng giềng ác độc

Trò chuyện với mẹ cô:

“Cái anh chàng người Nga

Không uổng công chàng vậy

Mà chị có cô con gái

Xinh đẹp và nết na

Cô sẽ sắp nuôi dạy

Một đứa trẻ lính Nga

Tìm được – ước thấy

Có phải chị dạy cô ta?...”

Dù sao cũng mong

Dù miệng người trần thế

Dù khó khăn nghèo khổ

Vẫn mẹ tròn con vuông.

Ôi Katerina của tôi

Khổ thân em quá

Em làm sao sống nơi trần thế

Với đứa trẻ mồ côi?

Ai sẽ đon đả, chào mời

Người yêu dấu của em chẳng có

Còn mẹ cha – là những người xa lạ

Làm sao sống được em ơi!

Katerina dậy khỏi giường

Nàng mở ô cửa sổ

Mắt nhìn ra con đường nhỏ

Nàng âu yếm đứa con

Không còn nữa, không còn

Mà có thể, không bao giờ nữa?

Nàng muốn đi ra khu vườn

Chỉ sợ người ta nhìn thấy.

Và khi mặt trời vừa ghé

Nàng bước ra khu vườn

Trên tay nàng bế đứa con

Và nàng hồi tưởng lại:

“Ở đây mẹ từng chờ đợi

Ở đây trò chuyện với cha con

Còn đằng kia… đằng kia con ạ!...”

Và lời bỗng nghẹn giữa chừng.

Vườn anh đào tươi xanh

Vườn anh đào trĩu quả

Katerina một mình

Ra vườn như ngày nọ

Nhưng nàng không hát nữa

Như đã hát ngày nào

Khi đợi chàng lính trẻ

Khi tình cảm dạt dào.

Nàng ngồi trong lặng lẽ

Thầm trách số phận mình

Mà những người hàng xóm

Những người ưa dệt chuyện

Bao điều ong tiếng ve

Bao nhiêu chuyện xầm xì…

Ở đâu người yêu dấu

Chàng đang ở nơi nao

Làm sao chàng nghe thấu

Bao nhiêu chuyện xì xào

Mà biết bao kẻ xấu

Đang chế nhạo nàng đâu.

Có thể chàng đã chết

Bên bờ sông Đa-nuýp

Hay chàng đã trở về

Và đã yêu người khác.

Không, chàng không thể chết

Bên bờ sông Đa-nuýp

Nhưng đôi mắt đẹp xinh

Còn đâu chàng tìm được?

Cứ mặc chàng quay về

Cùng với Mạc Tư Khoa

Bốn biển còn ai đẹp

Bằng Katerina!

Đôi mắt đẹp nhường kia

Và sức trẻ tràn trề

Chỉ một điều – hạnh phúc

Ông trời đã không cho.

Mà khi không hạnh phúc

Thì như hoa trên đồng

Bão gió rồi mưa giông

Ai muốn là bẻ được.

Katerina – em hãy khóc

Hãy tuôn dòng nước mắt!

Người yêu của em đã trở về

Bằng những con đường khác.

II

Bố ngồi bên cạnh bàn

Thả hai bàn tay buông

Không muốn nhìn gì cả

Chìm đắm trong nỗi buồn.

Bà mẹ già tóc bạc

Ngồi trên ghế, cạnh chồng

Đã cạn dòng nước mắt

Bà mẹ vặn hỏi con:

“Sao chỉ có một mình

Bao giờ làm đám cưới

Cả những người mai mối

Và anh chàng sĩ quan

Tất cả đều trên ấy

Mày hãy đi mà hỏi

Hãy đến Mạc Tư Khoa

Còn về tao – người mẹ

Chớ kể với người ta.

Rằng trong ngày tội lỗi

Tao đã sinh mày ra

Giá biết chuyện như vậy

Thì vứt nó xuống sông

Trước khi trời chưa sáng

Thì giờ không bất hạnh

Thì giờ không đau buồn.

Cha mẹ sinh ra con

Đã nuôi con khôn lớn

Thế mà con đã làm

Cho mẹ cha bất hạnh.

Hãy đến Mạc Tư Khoa

Đến với bà mẹ chồng

Hãy nghe lời bà ấy

Nếu không nghe mẹ mình

Hãy tìm cách ở lại

Trên đó với người ta

Và đừng quay về nhà

Đừng tìm đường trở lại

Từ nơi xa xôi kia…

Chỉ có điều, ai sẽ

Chôn tao, nếu thiếu mày?

Lấy ai người sẽ khóc

Cho bà già tội nghiệp

Ai trồng cây kim ngân

Lên trên nấm mồ con?

Và lấy ai cầu nguyện

Cho lầm lỗi linh hồn?...

Ôi con ôi là con

Ôi đứa con tội nghiệp!..

Con hãy đi… đi con!

Và nàng rảo bước chân

Một lời chúc lên đường

“Chúa sẽ luôn bên con!”

Và bà già ngã xuống

Như cái xác không hồn…

Ông già cũng nói thêm:

“Đi đi, chờ gì nữa?..”

Katerina nức nở

Quì xuống dưới chân ông:

“Con lạy đấng sinh thành

Vì đã làm nên chuyện

Xin hãy tha cho con

Hỡi bồ câu cánh xám!”

“Cầu Chúa sẽ tha cho mày

Thiên hạ sẽ tha cho mày

Hãy cầu Chúa, và đi ngay

Hãy để cho tao yên ổn”.

Nàng đứng dậy, nghiêng mình

Rồi đi ra phía cổng

Bỏ hai già cô đơn

Trong ngôi nhà thấp vắng.

Nàng ra vườn anh đào

Nói những lời nguyện cầu

Rồi lấy một nắm đất

Quê hương nàng mang theo.

“Ta sẽ không quay về

Rồi nơi xa xôi kia

Người lạ trên đất lạ

Sẽ đào mộ cho ta.

Nhưng mà xin hãy để

Chút gì đó trên mồ

Và số kiếp đau khổ

Hãy kể với người ta…

Nhưng đừng kể với họ

Người ta chôn ở đâu

Kẻo miệng người trần thế

Lại lời ra tiếng vào

Và đừng nói rằng ai

Là mẹ của thằng bé

Thằng con ta khốn khổ

Biết giấu ở nơi nào

Ta biết tìm ở đâu

Ta sẽ nằm dưới nước

Rồi lầm lỗi của ta

Đứa con này sẽ chuộc

Bằng cuộc đời đơn độc

Không có mẹ có cha!...”

Katerina bước đi

Mắt nàng tuôn dòng lệ

Chiếc khăn đội trên đầu

Và trên tay – thằng bé.

Nàng bước đi u sầu

Ngoái nhìn lại phía sau

Nàng cúi mình, nức nở

Để dòng lệ tuôn trào.

Nàng đứng lại giữa đồng

Nàng giống như cây dương

Bên con đường bụi bặm

Nàng như giọt sương đêm

Dòng lệ đang rót xuống.

Sau dòng lệ đau buồn

Không nhìn ra ánh sáng.

Ôm đứa con vào lòng

Hôn, và khóc nức nở

Như một thiên thần nhỏ

Không một chút phiền lòng

Thằng bé đư tay vẫy

Và miệng nó thì thầm.

Mặt trời dần dần khuất

Đã vào buổi hoàng hôn

Bước chân nàng mải miết

Đi về chốn xa xăm.

Trong khi đó ở làng

Thiên hạ vẫn xì xầm

Nhưng những lời bàn tán

Mẹ không còn bận tâm…

Sống trên cõi dương gian

Người thế này, thế khác

Ai cắt, ai đan lát

Ai hủy diệt chính mình…

Vì điều chi? Trời biết!

Thế giới rộng mênh mông

Nhưng không nơi ẩn nấp

Và người vẫn cô đơn.

Người được trời hào hiệp

Cho thỏa chí thỏa lòng

Kẻ khác – ba thước đất

Đào lỗ huyệt cũng không.

Đâu hết rồi người tốt

Người mà lòng yêu thương

Ước ăn đời ở kiếp

Họ mãi mãi không còn!

Có trên đời số kiếp

Mà có ai biết được

Có trên đời tự do

Nhưng nó ở đâu giờ?

Có trên cõi trần gian

Những kẻ đầy bạc vàng

Cứ ngỡ là giàu có

Số kiếp ai biết rõ

Tất cả cũng bằng không

Người mặc áo zupan

Xấu hổ vì tiếng khóc

Hãy giữ vàng giữ bạc

Và cứ việc giàu sang

Còn cho ta nước mắt

Khóc cho số kiếp mình.

Ta dìm cảnh trói buộc

Bằng những dòng nước mắt

Và dìm cảnh trói buộc

Bằng những đôi chân trần!

Khi đó ta vui mừng

Khi đó ta giàu có

Và khi đó con tim

Tự do và vui vẻ!

  

III

Cú vọ kêu, sồi mơ màng ngủ

Những ngôi sao tỏa sáng trong đêm

Trong những bụi cỏ ven đường

Chuột đồng đua nhau nhảy múa.

Con người đã đi vào giấc ngủ

Sau một ngày lao động gian lao

Ai hạnh phúc, ai khổ đau

Màn đêm trùm lên tất cả.

Tất cả chuẩn bị cho giấc ngủ

Như người mẹ đứa con

Còn Katerina biết đâu tìm

Ở đâu một nơi ngủ trọ.

Hay là Katerina sẽ dỗ

Đứa con bên một đống rơm

Hay sẽ giấu nó trong rừng

Dưới cây sồi khỏi bầy chó sói

Cặp lông mày đen đẹp vậy

Thà đừng sinh ra trên trần

Phía trước còn bao đau khổ

Đang đợi chờ em!

Phía trước điều gì chờ em?

Chỉ là khổ đau bất hạnh

Phía trước chờ em cát bỏng

Những người xa lạ em ơi

Phía trước mùa đông tuyết trắng…

Mà nếu em tìm thấy người

Thì chắc gì đã nhận con trai

Hay người sẽ quay lưng lại?

Giá được quên đi tất cả

Giá được quên hết nỗi buồn

Giá người cùng em gặp gỡ

Chào đón như mẹ của mình…

Thôi mà ta hãy đợi chờ xem

Đợi chẳng còn bao lâu nữa

Còn bây giờ ta tìm hiểu

Con đường đến Mạc Tư Khoa

Chao ôi! Con đường rất xa!

Tôi đã từng quen với nó

Tôi nhớ và tôi rất nhớ

Đắng cay khi phải nhớ về.

Tôi đã từng đi, đã từng đo

Lạy trời không bao giờ nữa!

Khi đi kể về nỗi khổ

Thì chẳng có ai tin

Và người ta có lẽ nói rằng

“Chao ôi, đồ nhảm nhí

Phí lời để mà đi kể

Để mà lừa dối nhân gian…”

Các bạn quả có lý rằng

Biết mà làm gì cơ chứ

Hay ho gì tuôn dòng lệ

Kể về nỗi khổ của mình

Ai cũng có những nỗi buồn

Ai cũng có đầy nỗi khổ

Thôi, chuyện này quá đủ

Chuyện này chẳng ai cần

Thà làm điếu thuốc lá

Để xua đi những nỗi buồn

Còn đi kể về nỗi khổ

Để rồi mơ thấy trong đêm.

Thà rằng tôi đi kể

Thà rằng đi nói về

Nàng Katerina

Cùng với đứa con nhỏ

Đang cất bước đường xa.

Từ Đnhép đường về Kiev

Dân buôn rảo bước trên đường

Họ đang hát vang bài hát

Về loài cú vọ trong rừng.

Thiếu phụ trên đường họ gặp

Dường như từ chốn hành hương…

Mà tại vì sao đôi mắt buồn

Đôi mắt nàng như đang khóc?

Cái bị trên vai kẹp lép

Chiếc áo len đã cũ sờn

Nàng cầm chiếc gậy bên tay trái

Còn trên tay kia – đang ngủ đứa con.

Nàng che đứa con

Đến gần những người dân buôn nàng hỏi

“Xin ông bà làm ơn hãy nói

Cho con đường đến Mạc Tư Khoa?”

“Mạc Tư Khoa? – đường này đấy

Nhưng mà em có đi xa?”

“Em đến Mạc Tư Khoa – lạy Chúa

Xin cho con nhỏ bơ vơ

Chút tiền mọn bước đường xa!”

Ôi, anh em ơi, tội cho nàng quá

Mà sao con nhỏ để làm gì?

Nàng tuôn dòng nước mắt

Rồi lại cất bước ra đi

Khi đến làng Brovary

Nàng mua cho con bánh mật

Và cứ thế. Trên đường hễ gặp

Một ai là lại hỏi đường

Và có không ít lần

Hai mẹ con ngủ bên bờ giậu…

Hãy xem kìa, các cô gái hãy xem

Tuôn dòng nước mắt dưới bờ rào xứ lạ

Xin các cô gái hãy lấy đó làm gương

Chớ dan díu với quan lính Sa hoàng nữa

Để không nhầm như Katerina đã nhầm

Để sau đừng hỏi vì sao thiên hạ xì xầm

Và vì sao mẹ không cho về nhà ngủ.

Hỏi làm chi cho uổng phí

Con người nào có biết gì

Khi ông trời muốn trừng trị

Thì sẽ bị trừng trị thôi

Người uốn cong như liễu

Dưới cơn gió thổi

Mặt trời sáng cho kẻ mồ côi

(Sáng mà không sưởi ấm)

Giá mà con người

Lấy tay che được mặt trời

Giá mà có sức mạnh

Làm cho mặt trời

Không chiếu sáng

Không làm khô nước mắt kẻ mồ côi.

Tại vì sao như thế hở ông trời

Nàng đã làm chi với cuộc đời

Xứng đáng với những gì ngài ban tặng?

Katerina, em đừng khóc

Em hãy lau khô dòng nước mắt

Để cho gương mặt đừng tái nhợt

Với cặp lông mày đen

Và trong rừng, trước buổi bình minh

Em hãy lau dòng nước mắt

Để cho thiên hạ không nhìn

Và không giễu cợt.

Và con tim sẽ đập rộn ràng

Một khi tuôn dòng nước mắt.

Các cô gái trẻ xin hãy nhìn xem

Lính chỉ chơi với Katerina rồi bỏ

Nàng đâu biết, đâu hiểu gì phận số

Còn thiên hạ nhìn ra mà đâu có tiếc thương

“Cứ mặc cho con bé chết vì đau buồn

Khi với chính mình không biết cách xử sự”

Các cô gái, để trong giờ khó ở

Các cô chớ đi tìm quan lính Sa hoàng!

Ở đâu Katerina đang lang thang?

Nàng ngủ bên bờ giậu

Và trước buổi bình minh

Hướng Mạc Tư Khoa gấp gáp

Bỗng nhiên – đột ngột mùa đông

Réo gầm cơn bão tuyết

Chiếc áo len của cô đã sờn

Và đôi giày bện cũ rích

Cứng đờ trong giá băng.

Katerina vừa đi vừa nhìn

Phía trước có gì thấp thoáng

Có phải quan lính Sa hoàng

Con tim nàng như chết lặng

Nàng chạy như bay đến:

“Em hỏi khí không phải, các anh

Có thấy chàng Ivan lông mày đen?”

Họ trả lời: “Chúng tôi chẳng biết”

Họ cười chế nhạo nàng

Họ đùa nghịch, họ cười vang:

“Chao ôi, cô bé nông dân

Bị thằng nào lừa không biết!”

Katerina ngó nhìn:

“Các anh có thấy không, các anh

Con đừng khóc nữa nghe con

Điều gì sẽ đến, cứ việc

Nhưng mẹ con mình đi tiếp

Nếu như gặp được chàng

Thì mẹ sẽ trao con

Cho chàng rồi mẹ chết”.

Phía trước là cơn gió tuyết

Như đang tru, đang gào lên

Katerina đứng giữa đồng

Ngậm ngùi tuôn dòng nước mắt.

Cơn gió bỗng nhiên im bặt

Gào thét, nhưng qua nhanh

Katerina muốn khóc

Nhưng nước mắt đã không còn.

Nàng nhìn vào đứa con

Đứa con tắm bằng nước mắt

Đứa con như bông hoa đẹp

Giữa buổi sáng, trong sương

Katerina mỉm cười với con

Nàng mỉm cười cay đắng

Trong lòng nàng, giống như con rắn

Màu đen đang vặn trở mình

Nàng vội đưa mắt nhìn

Rừng như đen thẫm lại

Ven rừng, bên mép đường

Có một ngôi nhà mơ ước.

“Nào con trai, đã sắp hoàng hôn

Nếu được người ta cho phép

Ngủ qua đêm – còn không được

Thì mẹ con ta ngủ ngoài đường

Nhưng gần bên mái nhà tranh

Trong sương và trong băng giá

Và chẳng biết nơi nào con sẽ ngủ

Khi mẹ đã không còn?

Con sẽ ngủ với chó ngoài sân

Với những con chó to, chó bé

Chó hung dữ, có thể cắn con

Nhưng không thì thầm to nhỏ

Không thêu dệt chuyện này chuyện nọ

Và chó sẽ không nhạo báng con…

Ôi con tôi, tội nghiệp quá chừng

Nhưng mẹ chẳng biết làm sao cả”.

Trẻ mồ côi và chó – cùng chung phận số

Chung một từ trong thế giới mồ côi

Người ta có thể vuốt ve, âu yếm chó

Có thể chửi mắng, có thể dập vùi

Nhưng không hỏi mẹ của chó là ai

Còn ở đây thì người ta vặn hỏi…

Chó ngoài đường hay sủa những kẻ nào?

Những kẻ đói rách ngủ dưới bờ rào?

Nhưng vì đâu mà con ngoài giá thú

Và cặp lông mày đen – là phận số

Mà người đời vẫn ganh tỵ là sao…

IV

Bên khe núi, dưới chân quả đồi con

Như những già làng, mái đầu kiêu hãnh

Những cây sồi như những vị tướng quân.

Phía dưới – đập nước, liễu đứng thành hàng

Và nước trong hồ đã đóng thành băng

Nhưng có lỗ đục xuyên vào lấy nước

Mặt trời như chiếc bánh mỳ Kolobok

Xuyên qua mây, đỏ rực ở trên cao

Bão tuyết bay lên gầm rú, thét gào

Khắp bốn phía chỉ một màu trắng toát

Và chỉ còn nghe tiếng của rừng reo.

Bão tuyết gào lên

Gầm rú trên rừng

Trên đồng, như trên biển

Những đợt sóng trào dâng.

Người coi rừng sửa soạn

Chuẩn bị đi vào rừng

Nhưng khắp nơi tuyết trắng

Và bão tuyết xoáy vòng

“Chà, muốn đi vô rừng

Nhưng làm sao đi được

Rõ quỉ tha ma bắt

Phía xa như trập trùng

Nghe như là tiếng guốc

Hình như cuộc hành quân

Của quan lính Sa hoàng

Tất cả đều trắng toát”.

“Quan lính Sa hoàng?...

Katerina thấy run run

Đâu rồi, những người em yêu dấu?”

“Đằng xa kìa, hãy nhìn xem”.

Katerina ngó nhìn

Rồi chạy đi, quên mặc ấm.

“Mạc Tư Khoa trong đầu nàng

Nàng chạy đi băng băng

Và thâu đêm suốt sáng

Quan lính vẫn hành quân…”

Katerina chạy băng băng

Qua những gốc cây, những gò tuyết trắng

Nàng chạy trên tuyết chân trần

Những bàn tay của nàng tê cóng

Quan lính đi về phía nàng

Tất cả đều ngồi trên ngựa

“Ôi chàng, số phận của em”

Nàng nhìn vào đoàn quân

Người đi đầu – đội trưởng

“Đây rồi Ivan của em!

Đây tình yêu, hạnh phúc của em

Sao giờ anh mới đến?...”

Nàng vội chộp lấy bàn chân nâng

Nhưng người cưỡi trên ngựa không nhìn

Mà vội vàng thúc ngựa

“Sao anh đi đâu vội thế?

Sao anh quên Katerina

Hay là anh không nhận ra?

Vì sao hở người yêu dấu

Xin anh hãy nhìn xem

Đây Katerina của anh

Sao anh vội vàng thúc ngựa?”

Chàng sĩ quan – vẻ không nghe gì cả

Chỉ giục ngựa bước cho nhanh

“Chàng ơi, chàng hãy thương em

Nước mắt của em đã cạn

Chẳng lẽ chàng không nhận ra

Thề có trời chứng giám

Em là Katerina!”

“Đồ ngu, hãy xéo đi

Tránh ra, con điên loạn!”

“Ôi trời ơi, chàng ơi

Sao chàng nỡ bỏ rơi

Cái người từng ước hẹn?”

“Lính bắt con mẹ kia đi!”

“Bắt ai, vì điều gì?

Và rồi đưa cho ai?

Sao anh nỡ quên người

Đã cùng anh sánh bước

Chịu đắng cay, oan ức

Sinh cho anh đứa con trai.

Người yêu của em ơi

Dù anh làm gì cũng được

Em sẽ làm người giúp việc

Dù anh cứ yêu ai

Yêu cả thế giới này

Em sẽ quên hết

Rằng đã yêu anh

Rằng đã sinh con

Đã từng che mặt

Đã từng chịu nhục

Anh cứ việc quên em

Nhưng anh đừng bỏ đứa con

Xin đừng chối bỏ

Giọt máu của mình

Hãy đợi em một chút

Anh sẽ nhìn thấy con”.

Nàng buông bàn chân nâng

Chạy vào ngôi nhà tranh

Bế thằng con đang khóc

Thằng bé con tội nghiệp

Nàng vội vàng, vội vàng.

“Đây con đây, anh nhìn xem

Biến mất đâu rồi không biết?

Người cha đã bỏ lên đường

Từ chối thằng con trai ruột

Giờ tôi biết đi về đâu

Với đứa con nhỏ mồ côi?

Hỡi các anh lính ơi

Xin các anh hãy nhận lấy

Thằng bé mồ côi này

Các anh hãy nuôi nó nhé

Và sẽ trao tận tay

Cho người sĩ quan trưởng đội!

Xin các anh hãy nhận lấy

Bởi vì cha không nhận con

Thì tôi vứt nó bên đường

Mặc cho trời xét tội.

Con ơi, mẹ sinh con

Trong giờ lầm lỗi

Con lớn lên trong những tiếng xì xầm!”

Và nàng đặt đứa con xuống bên đường

“Con hãy tìm cha nghe con

Còn mẹ, đã đi tìm rồi đấy”.

Nàng vội bỏ chạy vô rừng

Bỏ thằng con trai ở đấy

Thằng bé khóc bên vệ đường

Đội quân Sa hoàng phóng vội

Cũng may tiếng khóc đứa con

Những người coi rừng nghe thấy.

Nàng chạy như bay vô rừng

Nàng chạy trên tuyết chân trần

Vừa chạy, Katerina vừa khóc

Vừa nguyền rủa chàng Ivan.

Và nàng chạy ra bìa rừng

Nàng tìm đến bên hồ nước

Nước đóng băng, nhưng lỗ đục

Rất rộng – nàng nhìn xung quanh:

“Xin Chúa hãy nhận hồn con

Còn ngươi – hãy nhận xác!...”

Nói xong, nàng nhảy ào xuống nước

Tiếng động nghe rất trầm.

Nàng Katerina mắt đen

Đã tìm ra cái đi tìm…

Ngọn gió trên hồ nước

Xua dấu vết sạch trơn.

Có phải ngọn gió cuồng

Làm cây sồi rung lắc

Có phải vì đau thương

Đã làm cho mẹ chết

Thôi hãy mặc cho đất

Che chở chốn vĩnh hằng

Vẫn còn mãi tiếng thơm

Và nấm mồ còn đó.

Cứ mặc cho thiên hạ

Nhạo báng trẻ mồ côi

Để giọt nước mắt rơi

Cho cõi lòng thấy nhẹ

Bởi vì trong thiên hạ

Liệu còn có chút gì

Người mà cha chối bỏ

Và mẹ cũng chối từ

Là kẻ vô gia cư

Kẻ không cha không mẹ

Là con ngoài giá thú

Sống ở chốn trần ai

Còn cơ cực, đắng cay

Cát bỏng đầy phía trước

Chỉ mỗi cặp lông mày

Không làm sao giấu được.

V

Người hát rong về Ki-ép xa xăm

Ngồi nghỉ bên con đường lớn

Một đệ tử ngồi bên cạnh

Là thằng bé có lông mày đen

Nó đang gật gù, ngất ngưởng

Trong giấc ngủ mơ màng

Trong khi đó người hát rong

Đang ca một bài Thánh vịnh.

Ai đi ngang qua đều ghé nhìn

Người cho bánh, kẻ cho tiền

Cho người mù và cho thằng bé

Không cha không mẹ – cô đơn.

Thằng bé làm ai cũng ngạc nhiên

Thằng bé trần truồng, chân đất:

“Mẹ cho em đôi mắt đen

Nhưng quên cho em hạnh phúc!”

Cỗ xe ngựa đi về Ki-ép

Trên xe là một gia đình

Năm thành viên và một quí ông

Quí ông ngồi chính giữa

Và chiếc xe dừng lại

Trước những kẻ hát rong

Ivan chạy đến gần

Nơi những cánh tay đang vẫy.

Một quí bà trẻ tuổi

Cho Ivan những đồng tiền

Còn quí ông nhìn thấy

Vội quay mặt khỏi Ivan

Quí ông nhận ra đôi mắt

Nhận ra bộ lông mày đen

Nhận ra đứa con trai ruột

Nhưng không muốn nhận về mình.

“Con tên gì? – Quí ông hỏi

“Ivan” – “Ồ, tên thật dễ thương”

Và xe ngựa đi, và bụi

Phủ lên mặt bé Ivan…

Những kẻ hát rong đếm tiền

Họ ngồi đếm trong im lặng

Họ hướng phía đông, cầu nguyện

Rồi bước đi theo con đường.

[1838]

3=Катерина

Василию Андреевичу Жуковскому

на память 22 апреля 1838 года

І

Кохайтеся, чорнобриві,

Та не з москалями,

Бо москалі — чужі люде,

Роблять лихо з вами.

Москаль любить жартуючи,

Жартуючи кине;

Піде в свою Московщину,

А дівчина гине...

Якби сама, ще б нічого,

А то й стара мати,

Що привела на світ Божий,

Мусить погибати.

Серце в’яне співаючи,

Коли знає, за що;

Люде серця не побачать,

А скажуть — ледащо!

Кохайтеся ж, чорнобриві,

Та не з москалями,

Бо москалі — чужі люде,

Згнущаються вами.

Не слухала Катерина

Ні батька, ні неньки,

Полюбила москалика,

Як знало серденько.

Полюбила молодого,

В садочок ходила,

Поки себе, свою долю

Там занапастила.

Кличе мати вечеряти,

А донька не чує;

Де жартує з москаликом,

Там і заночує.

Не дві ночі карі очі

Любо цілувала,

Поки слава на все село

Недобрая стала.

Нехай собі тії люде,

Що хотять, говорять:

Вона любить, то й не чує,

Що вкралося горе.

Прийшли вісти недобрії —

В поход затрубили.

Пішов москаль в Туреччину;

Катрусю накрили.

Незчулася, та й байдуже,

Що коса покрита:

За милого, як співати,

Любо й потужити.

Обіцявся чорнобривий,

Коли не загине,

Обіцявся вернутися.

Тойді Катерина

Буде собі московкою,

Забудеться горе;

А поки що, нехай люде,

Що хотять, говорять.

Не журиться Катерина —

Слізоньки втирає,

Бо дівчата на улиці

Без неї співають.

Не журиться Катерина —

Вмиється сльозою,

Возьме відра, опівночі

Піде за водою,

Щоб вороги не бачили;

Прийде до криниці,

Стане собі під калину,

Заспіває Гриця.

Виспівує, вимовляє,

Аж калина плаче.

Вернулася — і раденька,

Що ніхто не бачив.

Не журиться Катерина

І гадки не має —

У новенькій хустиночці

В вікно виглядає.

Виглядає Катерина...

Минуло півроку;

Занудило коло серця,

Закололо в боку.

Нездужає Катерина,

Ледве-ледве дише...

Вичуняла, та в запечку

Дитину колише.

А жіночки лихо дзвонять,

Матері глузують,

Що москалі вертаються

Та в неї ночують:

«В тебе дочка чорнобрива,

Та ще й не єдина,

А муштрує у запечку

Московського сина.

Чорнобривого придбала...

Мабуть, сама вчила...»

Бодай же вас, цокотухи,

Та злидні побили,

Як ту матір, що вам на сміх

Сина породила.

Катерино, серце моє!

Лишенько з тобою!

Де ти в світі подінешся

З малим сиротою?

Хто спитає, привітає

Без милого в світі?

Батько, мати — чужі люде,

Тяжко з ними жити!

Вичуняла Катерина,

Одсуне кватирку,

Поглядає на улицю,

Колише дитинку;

Поглядає — нема, нема...

Чи то ж і не буде?

Пішла б в садок поплакати,

Так дивляться люде.

Зайде сонце — Катерина

По садочку ходить,

На рученьках носить сина,

Очиці поводить:

«Отут з муштри виглядала,

Отут розмовляла,

А там... а там... сину, сину!»

Та й не доказала.

Зеленіють по садочку

Черешні та вишні;

Як і перше виходила,

Катерина вийшла.

Вийшла, та вже не співає,

Як перше співала,

Як москаля молодого

В вишник дожидала.

Не співає чорнобрива,

Кляне свою долю.

А тим часом вороженьки

Чинять свою волю —

Кують речі недобрії.

Що має робити?

Якби милий чорнобривий,

Умів би спинити...

Так далеко чорнобривий,

Не чує, не бачить,

Як вороги сміються їй,

Як Катруся плаче.

Може, вбитий чорнобривий

За тихим Дунаєм;

А може, вже в Московщині

Другую кохає!

Ні, чорнявий не убитий,

Він живий, здоровий...

А де ж найде такі очі,

Такі чорні брови?

На край світа, в Московщині,

По тім боці моря,

Нема нігде Катерини;

Та здалась на горе!..

Вміла мати брови дати,

Карі оченята,

Та не вміла на сім світі

Щастя-долі дати.

А без долі біле личко —

Як квітка на полі:

Пече сонце, гойда вітер,

Рве всякий по волі.

Умивай же біле личко

Дрібними сльозами,

Бо вернулись москалики

Іншими шляхами.

  

II

Сидить батько кінець стола,

На руки схилився,

Не дивиться на світ Божий:

Тяжко зажурився.

Коло його стара мати

Сидить на ослоні,

За сльозами ледве-ледве

Вимовляє доні:

«Що весілля, доню моя?

А де ж твоя пара?

Де світилки з друженьками,

Старости, бояре?

В Московщині, доню моя!

Іди ж їх шукати,

Та не кажи добрим людям,

Що є в тебе мати.

Проклятий час-годинонька,

Що ти народилась!

Якби знала, до схід сонця

Була б утопила...

Здалась тоді б ти гадині,

Тепер — москалеві...

Доню моя, доню моя,

Цвіте мій рожевий!

Як ягодку, як пташечку,

Кохала, ростила

На лишенько... Доню моя,

Що ти наробила?..

Оддячила!.. Іди ж, шукай

У Москві свекрухи.

Не слухала моїх річей,

То її послухай.

Іди доню, найди її,

Найди, привітайся,

Будь щаслива в чужих людях,

До нас не вертайся!

Не вертайся, дитя моє,

З далекого краю...

А хто ж мою головоньку

Без тебе сховає?

Хто заплаче надо мною,

Як рідна дитина?

Хто посадить на могилі

Червону калину?

Хто без тебе грішну душу

Поминати буде?

Доню моя, доню моя,

Дитя моє любе!

Іди од нас...»

Ледве-ледве

Поблагословила:

«Бог з тобою!» — та, як мертва,

На діл повалилась...

Обізвався старий батько:

«Чого ждеш, небого?»

Заридала Катерина,

Та бух йому в ноги:

«Прости мені, мій батечку,

Що я наробила!

Прости мені, мій голубе,

Мій соколе милий!»

«Нехай тебе Бог прощає

Та добрії люде;

Молись Богу та йди собі —

Мені легше буде».

Ледве встала, поклонилась,

Вийшла мовчки з хати;

Осталися сиротами

Старий батько й мати.

Пішла в садок у вишневий,

Богу помолилась,

Взяла землі під вишнею,

На хрест почепила,

Промовила: «Не вернуся!

В далекому краю

В чужу землю чужі люде

Мене заховають;

А своєї ся крихотка

Надо мною ляже

Та про долю, моє горе,

Чужим людям скаже...

Не розказуй, голубонько!

Де б не заховали,

Щоб грішної на сім світі

Люде не займали.

Ти не скажеш... Ось хто скаже,

Що я його мати!

Боже ти мій!.. Лихо моє!

Де мені сховатись?

Заховаюсь, дитя моє,

Сама під водою,

А ти гріх мій спокутуєш

В людях сиротою,

Безбатченком!..»

Пішла селом,

Плаче Катерина;

На голові хустиночка,

На руках дитина.

Вийшла з села — серце мліє;

Назад подивилась,

Покивала головою

Та й заголосила.

Як тополя, стала в полі

При битій дорозі;

Як роса та до схід сонця,

Покапали сльози.

За сльозами за гіркими

І світа не бачить,

Тільки сина пригортає,

Цілує та плаче.

А воно, як янгелятко,

Нічого не знає,

Маленькими ручицями

Пазухи шукає.

Сіло сонце, з-за діброви

Небо червоніє;

Утерлася, повернулась,

Пішла... Тілько мріє.

В селі довго говорили

Дечого багато,

Та не чули вже тих річей

Ні батько, ні мати...

Отаке-то на сім світі

Роблять людям люде!

Того в’яжуть, того ріжуть,

Той сам себе губить...

А за віщо? Святий знає.

Світ, бачся, широкий,

Та нема де прихилитись

В світі одиноким.

Тому доля запродала

Од краю до краю,

А другому оставила

Те, де заховають.

Де ж ті люде, де ж ті добрі,

Що серце збиралось

З ними жити, їх любити?

Пропали, пропали!

Єсть на світі доля,

А хто її знає?

Єсть на світі воля,

А хто її має?

Єсть люде на світі —

Сріблом-злотом сяють,

Здається, панують,

А долі не знають —

Ні долі, ні волі!

З нудьгою та з горем

Жупан надівають,

А плакати — сором.

Возьміть срібло-злото

Та будьте багаті,

А я візьму сльози —

Лихо виливати;

Затоплю недолю

Дрібними сльозами,

Затопчу неволю

Босими ногами!

Тоді я веселий,

Тоді я багатий,

Як буде серденько

По волі гуляти!

  

III

Кричать сови, спить діброва,

Зіроньки сіяють,

Понад шляхом, щирицею,

Ховрашки гуляють.

Спочивають добрі люде,

Що кого втомило:

Кого — щастя, кого — сльози,

Все нічка покрила.

Всіх покрила темнісінька,

Як діточок мати;

Де ж Катрусю пригорнула:

Чи в лісі, чи в хаті?

Чи на полі під копою

Сина забавляє,

Чи в діброві з-під колоди

Вовка виглядає?

Бодай же вас, чорні брови,

Нікому не мати,

Коли за вас таке лихо

Треба одбувати!

А що дальше спіткається?

Буде лихо, буде!

Зострінуться жовті піски

І чужії люде;

Зострінеться зима люта...

А той чи зостріне,

Що пізнає Катерину,

Привітає сина?

З ним забула б чорнобрива

Шляхи, піски, горе;

Він, як мати, привітає,

Як брат, заговорить...

Побачимо, почуємо...

А поки — спочину

Та тим часом розпитаю

Шлях на Московщину.

Далекий шлях, пани-брати,

Знаю його, знаю!

Аж на серці похолоне,

Як його згадаю.

Попоміряв і я колись —

Щоб його не мірять!..

Розказав би про те лихо,

Та чи то ж повірять!

«Бреше, — скажуть, — сякий-такий!»

(Звичайно, не в очі.)

«А так тілько псує мову

Та людей морочить».

Правда ваша, правда, люде!

Та й нащо те знати,

Що сльозами перед вами

Буду виливати?

Нащо воно? У всякого

І свого чимало...

Цур же йому!.. А тим часом

Кете лиш кресало

Та тютюну, щоб, знаєте,

Дома не журились.

А то лихо розказувать,

Щоб бридке приснилось!

Нехай його лихий візьме!

Лучче ж поміркую,

Де-то моя Катерина

З Івасем мандрує.

За Києвом, та за Дніпром,

Попід темним гаєм,

Ідуть шляхом чумаченьки,

Пугача співають.

Іде шляхом молодиця,

Мусить бути, з прощі.

Чого ж смутна, невесела,

Заплакані очі?

У латаній свитиночці,

На плечах торбина,

В руці ціпок, а на другій

Заснула дитина.

Зострілася з чумаками,

Закрила дитину,

Питається: «Люде добрі,

Де шлях в Московщину?»

«В Московщину? Оцей самий.

Далеко, небого?»

«В саму Москву. Христа ради,

Дайте на дорогу!»

Бере шага, аж труситься:

Тяжко його брати!..

Та й навіщо?.. А дитина?

Вона ж його мати!

Заплакала, пішла шляхом,

В Броварях спочила

Та синові за гіркого

Медяник купила.

Довго, довго, сердешная,

Все йшла та питала;

Було й таке, що під тином

З сином ночувала...

Бач, на що здалися карі оченята:

Щоб під чужим тином сльози виливать!

Отож-то дивіться та кайтесь, дівчата,

Щоб не довелося москаля шукать,

Щоб не довелося, як Катря шукає...

Тоді не питайте, за що люде лають,

За що не пускають в хату ночувать.

Не питайте, чорнобриві,

Бо люде не знають;

Кого Бог кара на світі,

То й вони карають...

Люде гнуться, як ті лози,

Куди вітер віє.

Сиротині сонце світить

(Світить, та не гріє) —

Люде б сонце заступили,

Якби мали силу,

Щоб сироті не світило,

Сльози не сушило.

А за віщо, Боже милий!

За що світом нудить?

Що зробила вона людям,

Чого хотять люде?

Щоб плакала!.. Серце моє!

Не плач, Катерино,

Не показуй людям сльози,

Терпи до загину!

А щоб личко не марніло

З чорними бровами,

До схід сонця в темнім лісі

Умийся сльозами.

Умиєшся — не побачать,

То й не засміються;

А серденько одпочине,

Поки сльози ллються.

Отаке-то лихо, бачите, дівчата.

Жартуючи кинув Катрусю москаль.

Недоля не бачить, з ким їй жартувати,

А люде хоч бачать, та людям не жаль:

«Нехай, — кажуть, — гине ледача дитина,

Коли не зуміла себе шанувать».

Шануйтеся ж, любі, в недобру годину

Щоб не довелося москаля шукать.

Де ж Катруся блудить?

Попідтинню ночувала,

Раненько вставала,

Поспішала в Московщину;

Аж гульк — зима впала.

Свище полем заверюха,

Іде Катерина

У личаках — лихо тяжке! —

І в одній свитині.

Іде Катря, шкандибає;

Дивиться — щось мріє...

Либонь, ідуть москалики...

Лихо!.. Серце мліє...

Полетіла, зострілася,

Пита: «Чи немає

Мого Йвана чорнявого?»

А ті: «Мы не знаєм».

І, звичайно, як москалі,

Сміються, жартують:

«Ай да баба! Ай да наши!

Кого не надуют!»

Подивилась Катерина:

«І ви, бачу, люде!

Не плач, сину, моє лихо!

Що буде, то й буде.

Піду дальше — більш ходила...

А може, й зостріну;

Оддам тебе, мій голубе,

А сама загину».

Реве, стогне хуртовина,

Котить, верне полем;

Стоїть Катря серед поля,

Дала сльозам волю.

Утомилась заверюха,

Де-де позіхає;

Ще б плакала Катерина,

Та сліз більш немає.

Подивилась на дитину —

Умите сльозою,

Червоніє, як квіточка

Вранці під росою.

Усміхнулась Катерина,

Тяжко усміхнулась:

Коло серця — як гадина

Чорна повернулась.

Кругом мовчки подивилась;

Бачить — ліс чорніє;

А під лісом, край дороги,

Либонь, курінь мріє.

«Ходім, сину, смеркається;

Коли пустять в хату,

А не пустять, то й надворі

Будем ночувати.

Під хатою заночуєм,

Сину мій Іване!

Де ж ти будеш ночувати,

Як мене не стане?

З собаками, мій синочку,

Кохайся надворі!

Собаки злі, покусають,

Та не заговорять,

Не розкажуть, сміючися...

З псами їсти й пити...

Бідна моя головонько!

Що мені робити?»

Сирота-собака має свою долю,

Має добре слово в світі сирота;

Його б’ють і лають, закують в неволю,

Та ніхто про матір на сміх не спита;

А Йвася спитають, зараннє спитають,

Не дадуть до мови дитині дожить.

На кого собаки на улиці лають?

Хто голий, голодний під тином сидить?

Хто лобуря водить? Чорняві байстрята...

Одна його доля — чорні бровенята.

Та й тих люде заздрі не дають носить.

  

IV

Попід горою, яром, долом,

Мов ті діди високочолі,

Дуби з Гетьманщини стоять.

У яру гребля, верби вряд,

Ставок під кригою в неволі

І ополонка — воду брать...

Мов покотьоло червоніє,

Крізь хмару сонце зайнялось.

Надувся вітер; як повіє —

Нема нічого: скрізь біліє...

Та тілько лісом загуло.

Реве, свище заверюха.

По лісу завило;

Як те море, біле поле

Снігом покотилось.

Вийшов з хати карбівничий,

Щоб ліс оглядіти,

Та де тобі! Таке лихо,

Що не видно й світа.

«Еге, бачу, яка фуга!

Цур же йому з лісом!

Піти в хату... Що там таке?

От їх достобіса!

Недобра їх розносила,

Мов справді за ділом.

Ничипоре! Дивись лишень,

Які побілілі!»

«Що, москалі?..» — «Де москалі?»

«Що ти? Схаменися!»

«Де москалі-лебедики?»

«Та он, подивися».

Полетіла Катерина

І не одяглася.

«Мабуть, добре Московщина

В тямку їй далася!

Бо уночі тілько й знає,

Що москаля кличе».

Через пеньки, заметами,

Летить, ледве дише.

Боса стала серед шляху,

Втерлась рукавами.

А москалі їй назустріч,

Як один верхами.

«Лихо моє! Доле моя!»

До їх... Коли гляне —

Попереду старший їде.

«Любий мій Іване!

Серце моє коханеє!

Де ти так барився?»

Та до його... За стремена...

А він подивився,

Та шпорами коня в боки.

«Чого ж утікаєш?

Хіба забув Катерину?

Хіба не пізнаєш?

Подивися, мій голубе,

Подивись на мене —

Я Катруся твоя люба.

Нащо рвеш стремена?»

А він коня поганяє,

Нібито й не бачить.

«Постривай же, мій голубе!

Дивись — я не плачу.

Ти не пізнав мене, Йване?

Серце, подивися,

Їй же богу, я Катруся!»

«Дура, отвяжися!

Возьмите прочь безумную!»

«Боже мій! Іване!

І ти мене покидаєш?

А ти ж присягався!»

«Возьмите прочь! Что ж вы стали?»

«Кого? Мене взяти?

За що ж, скажи, мій голубе?

Кому хоч оддати

Свою Катрю, що до тебе

В садочок ходила,

Свою Катрю, що для тебе

Сина породила?

Мій батечку, мій братику!

Хоч ти не цурайся!

Наймичкою тобі стану...

З другою кохайся...

З цілим світом... Я забуду,

Що колись кохалась,

Що од тебе сина мала,

Покриткою стала...

Покриткою... Який сором!

І за що я гину!

Покинь мене, забудь мене,

Та не кидай сина.

Не покинеш?.. Серце моє,

Не втікай од мене...

Я винесу тобі сина».

Кинула стремена

Та в хатину. Вертається,

Несе йому сина.

Несповита, заплакана

Сердешна дитина.

«Осьде воно, подивися!

Де ж ти? Заховався?

Утік!.. нема!.. Сина, сина

Батько одцурався!

Боже ти мій!.. Дитя моє!

Де дінусь з тобою?

Москалики! голубчики!

Возьміть за собою;

Не цурайтесь, лебедики:

Воно сиротина;

Возьміть його та оддайте

Старшому за сина.

Возьміть його... бо покину,

Як батько покинув, —

Бодай його не кидала

Лихая година!

Гріхом тебе на світ Божий

Мати породила;

Виростай же на сміх людям!»

На шлях положила.

«Оставайся шукать батька,

А я вже шукала».

Та в ліс з шляху, як навісна!

А дитя осталось,

Плаче, бідне... А москалям

Байдуже; минули.

Воно й добре; та на лихо

Лісничі почули.

Біга Катря боса лісом,

Біга та голосить;

То проклина свого Йвана,

То плаче, то просить.

Вибігає на возлісся;

Кругом подивилась,

Та в яр... біжить... Серед ставу

Мовчки опинилась.

«Прийми, Боже, мою душу,

А ти — моє тіло!»

Шубовсть в воду!.. Попід льодом

Геть загуркотіло.

Чорнобрива Катерина

Найшла, що шукала.

Дунув вітер понад ставом —

І сліду не стало.

То не вітер, то не буйний,

Що дуба ламає,

То не лихо, то не тяжке,

Що мати вмирає;

Не сироти малі діти,

Що неньку сховали —

Їм зосталась добра слава,

Могила зосталась.

Засміються злії люде

Малій сиротині;

Виллє сльози на могилу —

Серденько спочине.

А тому, тому на світі,

Що йому зосталось,

Кого батько і не бачив,

Мати одцуралась?

Що зосталось байстрюкові?

Хто з ним заговорить?

Ні родини, ні хатини;

Шляхи, піски, горе...

Панське личко, чорні брови...

Нащо? Щоб пізнали!

Змальовала, не сховала...

Бодай полиняли!

  

V

Ішов кобзар до Києва

Та сів спочивати;

Торбинками обвішаний

Його повожатий,

Мале дитя, коло його

На сонці куняє,

А тим часом старий кобзар

Ісуса співає.

Хто йде, їде — не минає:

Хто бублик, хто гроші;

Хто старому, а дівчата

Шажок міхоноші.

Задивляться чорноброві —

І босе і голе.

«Дала, — кажуть, — бровенята,

Та не дала долі!»

Їде шляхом до Києва

Берлин шестернею.

А в берлині господиня

З паном і сем’єю.

Опинився против старців —

Курява лягає.

Побіг Івась, бо з віконця

Рукою махає.

Дає гроші Івасеві,

Дивується пані.

А пан глянув... Одвернувся...

Пізнав, препоганий,

Пізнав тії карі очі,

Чорні бровенята...

Пізнав батько свого сина,

Та не хоче взяти.

Пита пані, як зоветься?

«Івась». — «Какой милый!»

Берлин рушив, а Івася

Курява покрила...

Полічили, що достали,

Встали сіромахи,

Помолились на схід сонця,

Пішли понад шляхом.

[1838, С.-Петербург]