Thơ Taras Shevchenko

70=CÂY KIM NGÂN MÀU ĐỎ

Cây kim ngân màu đỏ

Trong thung lũng nở hoa

Giống như cô giá nhỏ

Đang nở nụ cười hoa.

Vẻ say đắm thiết tha

Một con chim nhỏ ghé

Bên hoa để chuyện trò.

Cô giá tỉnh giấc hoa

Mặc áo len màu tráng

Cô chạy ra thung lũng

Cô đi dạo trong rừng.

Chàng Cô-dắc trẻ trung

Đến gặp cùng người đẹp

Chàng Cô-dắc mắt đen

Chàng hôn cô tha thiết

Họ bên nhau, sánh bước

Cùng đi dạo trong rừng

Cả hai cùng hạnh phúc.

Như hai con chim non

Đến bên cây kim ngân

Họ cùng nhau ngồi xuống

Trao nhau những nụ hôn.

Đấy có phải thiên đường

Mà hai người mong đợi?

Thiên đường ở trong tim

Trong nhà thờ của Chúa

Khi đôi mắt nhắm lại

Sẽ chẳng thấy thiên đường.

Tôi biết nói gì hơn

Khi nhìn vào thực tế

Chỉ mình tôi đau khổ

Còn cha đạo, người dân

Đâu việc gì đến họ.

[1849]

 70= Зацвіла в долині

Зацвіла в долині

Червона калина,

Ніби засміялась

Дівчина-дитина.

Любо, любо стало,

Пташечка зраділа

І защебетала.

Почула дівчина,

І в білій свитині

З біленької хати

Вийшла погуляти

У гай на долину.

І вийшов до неї

З зеленого гаю

Козак молоденький;

Цілує, вітає,

І йдуть по долині

І йдучи співають.

Як діточок двоє,

Під тую калину

Прийшли, посідали

І поціловались.

Якого ж ми раю

У Бога благаєм?

Рай у серце лізе,

А ми в церкву лізем,

Заплющивши очі, —

Такого не хочем.

Сказав би я правду,

Та що з неї буде?

Самому завадить,

А попам та людям

Однаково буде.

[Перша половина 1849, Косарал]

71=DÙ Ở CHỐN THIÊN ĐƯỜNG

Dù ở trong những chốn thiên đường

Cũng không có cảnh đẹp nào hơn thế

Không có gì hạnh phúc thiêng liêng hơn

Đứa con nhỏ trong vòng tay người mẹ.

Đôi khi tôi bỗng chợt nhìn

Chiêm ngưỡng mẹ, và một nỗi buồn

Một nỗi buồn trong lòng tôi dâng ngập

Tôi thấy buồn và tôi thương xót

Đứng trước mẹ tôi cúi mình

Như trước Mẹ Maria thần thánh

Ôi Maria – Đức mẹ Đồng trinh

Người đã mang Chúa đến trần gian.

Và giờ đây tất cả dễ thương

Mẹ không ngủ hằng đêm

Mẹ canh từng giấc ngủ

Mẹ chờ ánh bình minh

Để sáng ra lại cúi xuống bên con:

“Ôi, con trai yêu của mẹ”

Mẹ cầu nguyện Chúa

Mẹ lo lắng cho con

Rồi mẹ bước ra đường

Như nữ hoàng bước trên đường phố

Trước những người không xa lạ

Mẹ khoe đứa con trai của mình

Đứa con của mẹ quí hơn tất cả

Và khi ai đó nhìn sang

Thấy không gì hạnh phúc hơn thế nữa

Mẹ bế trên tay bé Ivan

Và mẹ nghĩ rằng cả làng

Đang nhìn thằng con của mẹ

Còn gì kỳ diệu hơn thế nữa

Tất cả đều ở đứa con

Mẹ hạnh phúc vô cùng…

Năm tháng trôi qua

Những đứa con lớn cất bước đi xa

Đi về miền xuôi miền ngược

Kẻ lo làm ăn, kẻ đi trận mạc

Và mẹ lại một mình

Ngôi nhà lại trống trơn

Áo mẹ trên vai đã rách

Bếp lửa không còn tí tách

Rồi những đêm mùa đông

Mẹ không thể bước dậy khỏi giường

Nhưng tất cả nghĩ suy của mẹ

Đều hướng về con, mẹ cầu Chúa

Ban phước lành cho những đứa con.

Còn em

Là người mẹ chịu cực hình

Và em khóc lóc hằng đêm

Em đi từ trong làng ra đồng

Đứa con em đem che giấu

Kẻo con chim non hiểu thấu

Sẽ thì thầm:

“Cô gái mang tội lỗi của mình”.

Thật bất hạnh cho em!

Thế đâu rồi sắc đẹp ngày xanh

Vẻ đẹp làm người ta kinh ngạc

Dù chỉ một lần gặp mặt?

Tất cả đã trao hết cho con

Mẹ nhận về đau khổ

Và người mẹ một mình

Bước đi trong nhục nhã.

Ai ai cũng xa lánh em

Như người bệnh hủi bệnh phong

Còn đứa con của em bé nhỏ

Đâu thấu hiểu được cõi lòng

Và khi nó thì thầm

Khi đứa con em thỏ thẻ

Lời gọi Mẹ.

Lời vĩ đại và thiêng liêng!

Khi con lớn em sẽ kể với con

Về một thời thiếu nữ

Và con nhà địa chủ

Đã dối lừa em.

Và sẽ không lâu. Vì rằng

Thằng con của em sẽ lớn

Và nó sẽ theo nhập bọn

Với những kẻ hát rong.

Và nó sẽ bỏ lại em

Ở nhà trêu đùa với chó

Để mặc cho em nguyền rủa

Rằng tại sao đã sinh con

Tại sao đã khổ đau vất vả

Đã yêu quí nó hết mình.

Và em sẽ vẫn yêu cho đến một ngày nào

Ngày nào mà em hãy còn chưa chết

Giữa những con chó, giữa trời giá rét

Và ở một nơi nào đó bên bờ rào.

[1849]

 71= У нашім раї на землі

У нашім раї на землі

Нічого кращого немає,

Як тая мати молодая

З своїм дитяточком малим.

Буває, іноді дивлюся,

Дивуюсь дивом, і печаль

Охватить душу; стане жаль

Мені її, і зажурюся,

І перед нею помолюся,

Мов перед образом святим

Тієї Матері святої,

Що в мир наш Бога принесла...

Тепер їй любо, любо жити.

Вона серед ночі встає,

І стереже добро своє,

І дожидає того світу,

Щоб знов на його надивитись,

Наговоритись. — Це моє!

Моє! — І дивиться на його,

І молиться за його Богу,

І йде на улицю гулять

Гордіше самої цариці.

Щоб людям, бачте, показать

Своє добро. — А подивіться!

Моє найкраще над всіми! —

І ненароком інший гляне.

Весела, рада, Боже мій!

Несе додому свого Йвана.

І їй здається, все село

Весь день дивилося на його,

Що тілько й дива там було,

А більше не було нічого.

Щасливая!..

Літа минають.

Потроху діти виростають,

І виросли, і розійшлись

На заробітки, в москалі.

І ти осталася, небого.

І не осталося нікого

З тобою дома. Наготи

Старої нічим одягти

І витопить зимою хату.

А ти нездужаєш і встати,

Щоб хоч огонь той розвести.

В холодній молишся оселі

За їх, за діточок.

А ти,

Великомученице! Села

Минаєш, плачучи, вночі.

І полем-степом ідучи,

Свого ти сина закриваєш.

Бо й пташка іноді пізнає

І защебече: —

Он байстря Несе покритка на базар.

Безталанная! Де ділась

Краса твоя тая,

Що всі люде дивувались?

Пропала, немає!

Все забрала дитиночка

І вигнала з хати,

І вийшла ти за царину,

З хреста ніби знята.

Старці тебе цураються,

Мов тії прокази.

А воно таке маленьке,

Воно ще й не лазить.

І коли-то воно буде

Гратись і промовить

Слово мамо. Великеє,

Найкращеє слово!

Ти зрадієш; і розкажеш

Дитині правдиво

Про панича лукавого,

І будеш щаслива.

Та не довго. Бо не дійде

До зросту дитина,

Піде собі сліпця водить,

А тебе покине

Калікою на розпутті,

Щоб собак дражнила,

Та ще й вилає. За те, бач,

Що на світ родила.

І за те ще, що так тяжко

Дитину любила.

І любитимеш, небого,

Поки не загинеш

Межи псами на морозі

Де-небудь під тином.

[Перша половина 1849, Косарал]

72=ĐÔI KHI

Đôi khi ông già bỗng nhiên

Cảm thấy như mình trẻ lại

Cảm thấy như ngày xưa ấy

Và ông già muốn hát lên.

Và bằng đôi cánh thiên thần

Niềm hy vọng quay về lại

Và cả một thời trẻ tuổi

Cũng tỏa ánh hào quang.

Điều gì làm ông vui mừng

Điều gì với ông đã xảy?

Đơn giản, ông già nghĩ rằng

Khi làm điều tốt cho ai đấy

Thì niềm vui đến tự nhiên

Biết yêu cái tốt chân thành

Bằng tấm lòng và suy nghĩ!

Mà niềm vui không chỉ một lần

Không một lần cây dừa cạn nở

Bởi thế vầng dương thánh thần

Đôi khi vẫn nhìn xuống hố

Và ở nơi tăm tối đó

Cỏ hoa vẫn cứ lớn lên.

[1849]

 72= Буває, іноді старий

Буває, іноді старий

Не знає сам, чого зрадіє,

Неначе стане молодий,

І заспіває... як уміє.

І стане ясно перед ним

Надія ангелом святим,

І зоря, молодость його,

Витає весело над ним.

Що ж се зробилося з старим,

Чого зрадів оце? Того,

Що, бачите, старий подумав

Добро якесь комусь зробить.

А що ж, як зробить? Добре жить

Тому, чия душа і дума

Добро навчилася любить!

Не раз такому любо стане,

Не раз барвінком зацвіте.

Отак, буває, в темну яму

Святеє сонечко загляне,

І в темній ямі, як на те,

Зелена травка поросте.

[Перша  половина  1849, Косарал]

73=TÔI CHẲNG TIẾC THƯƠNG

Tôi chẳng tiếc thương cho số phận  mình

Dù cho tôi từng quí như vàng bạc

Tôi cũng chẳng thương những tháng ngày xanh

Dù lắm khi buồn đau, khó nhọc

Có điều làm tôi muốn khóc

Khi tôi gặp một chàng trai

Chàng trai cô đơn một mìmh

Như chiếc lá trên cành rớt xuống

Chàng ngồi đó, lưng tựa hàng song chắn

Chiếc áo chàng rách nát, tả tơi

Tôi cứ ngỡ rằng người ấy là tôi

Rằng đấy là tôi thời tuổi trẻ

Tôi hình dung một vực sâu nghiệt ngã

Chàng biết lấy đâu ý chí cho mình

Y chí và tự do thần thánh thiêng liêng.

Như cát bụi đều bay đi cả

Thật uổng phí những tháng năm tuổi trẻ

Chẳng nơi đâu nghe thấy một lời mời

Đành lang thang, vất vưởng trên đời

Rồi ra đi cày thuê, cuốc mướn.

Để cho chàng khỏi khóc, thôi sầu thảm

Người ta nghĩ ra một cách thế này

Khi người ta bắt lính cho chàng đi ngay.

[1849]

 73= І золотої й дорогої 

І золотої й дорогої 

Мені, щоб знали ни, ве жаль 

Моєї долі молодої: 

А іноді така печаль 

Оступить душу, аж заплачу. 

А ще до того, як побачу 

Малого хлопчика в селі. 

Мов одірвалось од гіллі, 

Одно-однісіньке під тином 

Сидить собі в старій ряднині. 

Мені здається, що се я, 

Що це ж та молодість моя. 

Мені здається, що ніколи 

Воно не бачитиме волі, 

Святої воленьки. Що так 

Даремне, марне пролетять 

Його найкращії літа, 

Що він не знатиме, де дітись 

На сім широкім вольнім світі, 

І піде в найми, і колись, 

Щоб він не плакав, не журивсь, 

Щоб він де-небудь прихиливсь, 

То оддадуть у москалі.

[Перша половина 1849, Косарал]

74=KHI XƯA

Khi xưa bé ta cùng chơi với nhau

Ta yêu nhau khi ta còn thơ bé

Mẹ của ta cứ nhất định một điều

Khi ngắm nhìn hai đứa trẻ:

“Ta sẽ cho chúng lấy nhau”.

Rồi thời gian trôi như nước chảy qua cầu

Ta chia tay như ngày còn thơ bé

Từ đó đến giờ chẳng gặp lại nhau.

Tôi bước ra cuộc đời sóng gió ba đào

Phiêu bạt khắp mọi nẻo

Trở về nhà khi tóc đã trắng phau.

Làng tôi ngày xưa màu sáng

Thế mà giờ tôi ngỡ rằng

Làng của tôi màu tối, lặng câm

Như tôi đây, tự mình, màu xám.

Tôi cứ ngỡ rằng

Trong làng không có gì thay đổi

Sau bao nhiêu tháng năm

Tất cả vẫn như ngày ấy

Vẫn cánh đồng, vẫn rặng cây dương

Trước mặt tôi con suối và cây liễu

Cúi mình trên mặt nước

Như người mang gánh nặng, nhọc nhằn thay

Đây cái hồ, đập nước, chiếc cối xay

Sau cánh rừng cánh quạt đang lúc lắc

Cây sồi xanh giống như người Cô-dắc

Từ trong rừng đang bước dạo chơi

Và những chiếc lá màu đen của sồi

Rắc đầy lên ngôi vườn rộng

Nơi mà ông bà tổ tiên trong im lặng

Nằm ngủ yên trong bóng, tựa thiên đàng

Những cây thập ác cúi mình, đã bị bỏ quên

Những lời trên đó bị nước mưa rửa sạch

Mà chẳng cần mưa, chẳng cần lời trên thập ác

Sao Thổ Tinh cũng sẽ xoá sạch trơn...

Thôi thì để cho mẹ cha yên nghỉ  với Thánh thần!

“Thế còn Oksana?” - hướng về người anh tôi hỏi

“Oksana nào? - có phải cô bé con chơi với chú ngày nào

Cô bé tóc xoăn mà chú đã quên lâu

Mà tại sao, chú buồn điều gì vậy?”

“Không, em không buồn về chuyện ấy

Mà chuyện là Oksana cũng đi về chốn xa xôi

Với những người lính rồi biến mất tăm hơi

Nàng trở về nhà một năm sau đó

Nhưng không một mình mà trên tay đứa bé

Nàng trở về trong đêm tối không trăng sao

Nàng ngồi xuống bên bờ rào

Rồi kêu như chim tu hú

Tiếng đáp lại cũng nghe rất rõ

Nàng tháo bím tóc ra.

Sau đó rồi nàng lại đi xa

Nàng đi về đâu không ai biết được

Nàng hoá điên rồi lang thang, phiêu bạt…

Thế mà cô gái ngày xưa

Đẹp như hoa! Nhưng hạnh phúc trời không cho...”

Mà có thể, trời cho nhưng ai đấy

Đã lấy cắp mất của nàng đi vậy

Và người ta đã lừa dối cả ông trời.

[1849]

 74= Ми вкупочці колись росли 

Ми вкупочці колись росли, 

Маленькими собі любились, 

А матері на нас дивились 

Та говорили, що колись 

Одружимо їх. Не вгадали. 

Старі зарані повмирали, 

А ми малими розійшлись 

Та вже й не сходились ніколи.

Мене по волі і неволі 

На старість ледве і додому. 

Веселеє колись село 

Чомусь тепер мені, старому, 

Здавалось темним і німим, 

Таким, як я тепер, старим. 

І бачиться, в селі убогім 

(Мені так бачиться) нічого 

Не виросло і не згнило, 

Таке собі, як і було. 

І яр, і поле, і тополі, 

І над криницею верба, 

Нагнулася, як та журба
Далеко в самотній неволі. 

Ставок, гребелька, і вітряк 

З-за гаю крилами махає. 

І дуб зелений, мов козак 

Із гаю вийшов та й гуляє 

Попід горою; по горі 

Садочок темний, а в садочку 

Лежать собі у холодочку, 

Мов у раю, мої старі. 

Хрести дубові посхилялись,

Носило всюди. Принесло

Слова дощем позамивались... 

І не дощем, і не слова 

Гладесенько Сатурн стирає... 

Нехай з святими спочивають 

Мої старі... «Чи жива 

Ота Оксаночка?» — питаю 

У брата тихо я. «Яка?» 

«Ота маленька, кучерява, 

Що з нами гралася колись. 

Чого ж ти, брате, зажуривсь?»

«Я не журюсь. Помандрувала 

Ота Оксаночка в поход 

За москалями та й пропала. 

Вернулась, правда, через год, 

Та що з того. З байстрям вернулась. 

Острижена. Було, вночі 

Сидить під тином, мов зозуля, 

Та кукає; або кричить, 

Або тихесенько співає 

Та ніби коси розплітає. 

А потім знов кудись пішла, 

Ніхто не знає, де поділась, 

Занапастилась, одуріла. 

А Так так що краля! і не вбога, 

Та талану господь не дав...» 

А може, й дав, та хтось украв, 

І одурив святого бога.

[Перша половина 1849, Косарал]

75=TA HÁT VỚI NHAU

Ta hát với nhau rồi sau đấy giã từ

Không nước mắt, không nói lời giã biệt

Liệu ta còn gặp lại nhau không biết

Để cùng nhau ta lại hát như xưa?

Có thể gặp lại nhau, nhưng đến bao giờ?

Và ở đâu? Bài hát gì sẽ hát

Không ở đây, và tất nhiên, bài hát khác

Chẳng phải bài đã từng hát ngày xưa!

Cuộc sống ở đây đầy nỗi âu lo

Nên ở đây những bài vui không hát

Nhưng dù sao những ngày ta có được

Ở chốn này đã buồn nhớ cùng nhau.

Ta nhớ về vùng đất chẳng u sầu

Sông Đnhép oai hùng, những ngọn đồi vạm vỡ

Và cả những khổ đau thời tuổi trẻ

Và thiên đường tội lỗi tháng ngày xanh!

[1850]

 75= Ми заспівали, розійшлись

 Ми заспівали, розійшлись, 
Без сльоз і без розмови, 
Чи зійдемося ж знову? 
Чи заспіваємо коли?

А може, й те... Та де? Якими? 
І заспіваємо яку? 
Не тут і, певне, не такими! 
І заспіваєм не таку!

І тут невесело співали, 
Бо й тут невесело було, 
Та все-таки якось жилось, 
Принаймні вкупі сумували,

Згадавши той веселий край, 
І Дніпр той дужий, крутогорий, 
І молодеє теє горе!.. 
І молодий той грішний рай!

[Перша половина 1850, Оренбург]

76=LỬA TRẠI CHÁY BỪNG

Lửa trại cháy bừng, tiếng nhạc vang lên

Dàn nhạc dường như tru lên, nức nở

Trong đôi mắt của biết bao bạn trẻ

Bừng sáng lên thứ ánh sáng kim cương.

Bừng sáng lên những hy vọng vàng son

Trong những đôi mắt vui kia – là bởi

Những đôi mắt trẻ trung, không lầm lỗi

Họ cười vang, họ trò chuyện râm ran.

Họ nhảy múa. Chỉ tôi đứng một mình

Mắt ngó quanh, dòng nước mắt tuôn chảy

Tôi khóc vì điều chi, vì ai vậy?

Có thể là tôi cảm thấy tiếc thương

Như một ngày mưa, như một ngày buồn

Thời tuổi trẻ của tôi không còn nữa.

[1850]

 76= Огні горять, музи́ка грає

Огні горять, музи́ка грає,

Музи́ка плаче, завиває;

Алмазом добрим, дорогим

Сіяють очі молодії;

Витає радость і надія

В очах веселих, любо їм,

Очам негрішним, молодим.

І всі регочуться, сміються,

І всі танцюють. Тілько я,

Неначе заклятий, дивлюся

І нишком плачу, плачу я.

Чого ж я плачу? Мабуть, шкода,

Що без пригоди, мов негода,

Минула молодость моя.

[Перша  половина  1850. Оренбург]

77=RÕ THẬT ĐIỀU QUỈ THA MA BẮT

Rõ thật điều quỉ tha ma bắt

Tôi phí bao giấy mực, bao tháng ngày

Và nhiều khi tôi một mình ngồi khóc

Có biết còn cách nào khác được đâu.

Không chỉ nguyên nhân ở nhân sinh quan

Mà tôi khóc như ông già đầu bạc

Uống rượu say rồi tuôn dòng nước mắt

Rằng sống cô đơn ở giữa trần gian.

[1850]

 77= На батька бісового я трачу

На батька бісового я трачу

І дні, і пера, і папір!

А іноді то ще й заплачу,

Таки аж надто. Не на мир

І на діла його дивившись,

А так, мов іноді упившись

Дідусь сивесенький, рида, —

Того, бачте, що сирота.

[Перша  полонина  1850, Оренбург]

78=TÔI MƠ THẤY DƯỚI NGỌN ĐỒI CON

Tôi mơ thấy dưới ngọn đồi con

Có một mái nhà tranh màu xám

Đứng giữa những cây liễu cúi mình

Thấy một cụ già tóc bạc trắng

Đang đùa vui với lũ trẻ con

Những đứa bé tóc xoăn, cụ âu yếm

Những đứa cháu ruột của mình.

Tôi mơ thấy một bà mẹ ung dung

Bước ra khỏi nhà mỉm cười hạnh phúc

Hôn lũ trẻ con, ông già tóc bạc

Mẹ hôn tất cả ba lần.

Mẹ chăm đứa bé, mẹ cho nó ăn

Rồi ru ngủ. Còn ông già ngồi đó

Ông mỉm cười, thốt lên trong lặng lẽ:

“Thế tai họa và bất hạnh ở nơi nào

Những kẻ thù và đau khổ ở đâu?”

Và ông già đọc lên nghe rất khẽ

Những lời cầu nguyện, Cha của chúng con

Ánh mặt trời xuyên qua rặng liễu nhỏ

Rồi chìm trong lặng lẽ. Buổi hoàng hôn

Tất cả lặng im. Ông già cầu Chúa

Ông thấy vui trong lòng và đi ngủ.

[1850]

 78= І досі сниться: під горою

І досі сниться: під горою

Меж вербами та над водою

Біленька хаточка. Сидить

Неначе й досі сивий дід

Коло хатиночки і бавить

Хорошеє та кучеряве

Своє маленькеє внуча.

І досі сниться, вийшла з хати

Веселая, сміючись, мати,

Цілує діда і дитя

Аж тричі весело цілує,

Прийма на руки, і годує,

І спать несе. А дід сидить

І усміхається, і стиха

Промовить нишком: — Де ж те лихо?

Печалі тії, вороги?

І нищечком старий читає,

Перехрестившись, Отче наш.

Крізь верби сонечко сіяє

І тихо гасне. День погас

І все почило. Сивий в хату

Й собі пішов опочивати.

[Перша  половина  1850, Оренбург]

79=GỬI MARKO VOVCHOK

Kỷ niệm ngày 17 tháng 2 năm 1859

Tôi vừa ở miền Ural chưa lâu lắm

Tôi lang thang và cầu nguyện Chúa Trời

Để không mất đi chân lý của tôi

Và để những lời của tôi không chết

Tôi nài xin. Và Ngài gửi cho tôi

Một nhà tiên tri dịu dàng thắm thiết

Người sẽ tố cáo, vạch trần tội ác

Ôi, người là nguồn ánh sáng của tôi

Là ánh bình minh thần thánh rạng ngời

Và người đối với tôi là sức trẻ

Hãy cháy lên, ánh sáng kia hãy tỏa

Hãy động viên con tim tội nghiệp này

Con tim đau đớn… tôi sẽ hồi ngay

Và tôi sẽ gọi về bao ý nghĩ

Từ cõi chết trở về nơi trần thế.

Ôi, ý chí tự do, số kiếp tự do

Hỡi nhà tiên tri, nguồn sáng chói lòa

Tôi gọi tên người bằng bao ý nghĩ.

[1859]

79= Марку Вовчку

На пам'ять 24 генваря 1859

Недавно я поза Уралом 

Блукав і господа благав, 

Щоб наша правда не пропала, 

Щоб наше слово не вмирало;

І виблагав. Господь послав 

Тебе нам, кроткого пророка 

І обличителя жестоких 

Людей неситих. Світе мій! 

Моя ти зоренько святая! 

Моя ти сило молодая! 

Світи на мене, і огрій, 

І оживи моє побите 

Убоге серце, неукрите, 

Голоднеє. І оживу, 

І думу вольную на волю 

Із домовини воззову. 

І думу вольную... О доле! 

Пророче наш! Моя ти доне! 

Твоєю думу назову.

1859, февраля 17, СПб