Thơ Shevchenko Song Ngữ

40=GỬI N. N

Ngày ấy tôi lên mười ba tuổi

Ngày ấy tôi chăn cừu ngoài bãi

Mặt trời khi đó thật rạng ngời

Mà có thể, do khi đó tôi vui

Vì điều gì không biết. Nhưng tất cả

Như cõi bồng lai ở trên trời…..

Đã nghe tiếng gọi bữa ăn chiều

Khi tôi ngập mình trong bãi cỏ

Trong lặng lẽ tôi cầu xin Chúa

Dù chỉ một lần nữa trong đời

Được hạnh phúc và được sướng vui

Tôi cứ ngỡ cả ruộng đồng, tất cả

Cả bầy cừu cũng thảy mừng vui

Mặt trời ấm – không phải lửa ngục rồi!

Nhưng mặt trời sưởi ấm chẳng được lâu

Chẳng được lâu linh nghiệm những lời cầu

Tất cả đều trôi qua mau

Thiên đường của tôi sụp đổ

Tôi nhìn quanh, giống như người ngái ngủ:

Ngôi làng tôi đã chuyển thành màu đen

Bầu trời xanh của Chúa vốn màu xanh

Cũng bỗng chốc trở thành u ám.

Tôi ngoảnh nhìn bầy cừu non

Bầy cừu non không phải của mình!

Tôi ngoái nhìn mái nhà tranh

Mái nhà tranh của tôi chẳng có!

Đức Chúa Trời chẳng cho tôi gì cả

Số phận của tôi cay đắng xót xa

Để những dòng nước mắt bỗng trào ra

Những dòng nước mắt chua chát

Một cô gái đi trên đường đã gặp

Khi nàng nghe tôi khóc

Đã đến gần âu yếm, vỗ về tôi

Nàng lau sạch dòng nước mắt

Và nàng ôm hôn tôi.

Để lần nữa mặt trời lại rạng ngời

Để lần nữa dường như tất cả

Cây sồi xanh, khu vườn, đồng cỏ

Lại trở thành của tôi.

Chúng tôi đùa vui, chúng tôi cùng cười

Rồi xua đàn cừu xuống hồ uống nước.

Hôm này nhớ lại. Ôi câu chuyện vặt

Một nỗi buồn dâng ngập giữa lòng tôi

Nếu không cho tôi cõi cực lạc trên trời

Thì cho được sống theo lòng thương của Chúa:

Cho tôi được cày đồng ruộng quê hương

Cho không mang tiếng là kẻ điên cuồng

Cho không biết cảnh sống nơi tù ngục

Không rủa nguyền Đức Chúa với người dân.

[1847]

 

 40= Мені тринадцятий минало (N. N)

Мені тринадцятий минало.

Я пас ягнята за селом.

Чи то так сонечко сіяло,

Чи так мені чого було?

Мені так любо, любо стало,

Неначе в Бога......

Уже прокликали до паю,

А я собі у бур’яні

Молюся Богу... І не знаю,

Чого маленькому мені

Тойді так приязно молилось,

Чого так весело було.

Господнє небо, і село,

Ягня, здається, веселилось!

І сонце гріло, не пекло!

Та недовго сонце гріло,

Недовго молилось...

Запекло, почервоніло

І рай запалило.

Мов прокинувся, дивлюся:

Село почорніло,

Боже небо голубеє

І те помарніло.

Поглянув я на ягнята —

Не мої ягнята!

Обернувся я на хати —

Нема в мене хати!

Не дав мені Бог нічого!..

І хлинули сльози,

Тяжкі сльози!.. А дівчина

При самій дорозі

Недалеко коло мене

Плоскінь вибирала,

Та й почула, що я плачу.

Прийшла, привітала,

Утирала мої сльози

І поцілувала...

Неначе сонце засіяло,

Неначе все на світі стало

Моє... лани, гаї, сади!..

І ми, жартуючи, погнали

Чужі ягнята до води.

Бридня!.. А й досі, як згадаю,

То серце плаче та болить,

Чому Господь не дав дожить

Малого віку у тім раю.

Умер би, орючи на ниві,

Нічого б на світі не знав.

Не був би в світі юродивим.

Людей і [Бога] не прокляв!

[Друга половина 1847, Орська кріпость]

41=NƠI QUÊ NGƯỜI

Nơi quê người mặt trời không sưởi ấm

Còn ở quê nhà như đốt, như thiêu

Tôi bây giờ vô cùng sầu thảm

Khi nghĩ về quê mẹ thân yêu.

Tôi chẳng biết đến yêu thương ngọt ngào

Với mọi người tôi lảng tránh

Tôi lang thang, thầm thì cầu nguyện

Tôi nguyền rủa quân địa chủ, cường hào.

Giờ hiện lên trước mặt tôi

Cái cảnh tượng từ ngày xưa ngày xửa

Khi người ta đóng đinh Chúa

Nhưng giá bây giờ cũng bị đóng đinh thôi!

Lúc này đây tôi không hề hạnh phúc

Và có thể không hạnh phúc bao giờ

Khi mà trên quê hương Ukraina

Đồng bào tôi như sống trên đất khách.

Nhưng tôi chỉ mong điều khác:

Khi tôi chết đi

Đừng đóng quan tài bằng gỗ của người ta

Mà hãy mang cho tôi nắm đất

Một nắm đất

Lấy từ bờ sông Đnhép thiêng liêng

Chỉ thế thôi là tôi thỏa nỗi lòng

Ai muốn gì xin cứ đoán

Có ích gì đi làm Thượng đế kia phiền muộn

Khi không có của mình!

[1847]

41= Не гріє сонце на чужині 

Не гріє сонце на чужині,
А дома надто вже пекло. 
Мені невесело було 
Й на нашій славній Україні.

Ніхто любив мене, вітав, 
І я хилився ні до кого, 
Блукав собі, молився богу 
Та люте панство проклинав.

І згадував літа лихії, 
Погані, давнії літа, 
Тойді повісили Христа, 
Й тепер не втік би син Марії!

Нігде не весело мені, 
Та, мабуть, весело й не буде 
І на Украйні, добрі люде; 
Отже таки й на чужині.

Хотілося б... та й то для того, 
Щоб не робили москалі 
Труни із дерева чужого, 
Або хоч крихотку землі 
Із-за Дніпра мого святого 
Святії вітри принесли, 
Та й більш нічого. Так-то, люде, 
Хотілося б... Та що й гадать... 
Нащо вже й бога турбовать, 
Коли по-нашому не буде.
[Друга половина 1847, Орська кріпость]

42=MỘT NGƯỜI NÀY

Một người này hỏi một người kia:

“Mẹ sinh ta trên đời làm chi vậy?

Vì Thiện, ác? Ta không đoán nổi

Ta ước mong chi? Sống để làm gì?

Không hiểu ra, rồi ta chết đi

Để công việc của đời ta từ giã.

Công việc gì đâu, con xin lạy Chúa

Có việc gì mà Người phán xét con?

Tốt nhất là con trẻ đừng lớn lên

Đừng giận Người, đấng thiêng liêng, thần thánh

Rằng sinh ra trong tù đày, giam hãm

Điều xấu hổ kia đem chia sẻ với Người.

[1847]

 42= Один у другого питаєм… 

Один у другого питаєм,

Нащо нас мати привела?

Чи для добра? Чи то для зла?

Нащо живем? Чого бажаєм?

І, не дознавшись, умираєм,

А покидаємо діла...

Які ж мене, мій Боже милий,

Діла осудять на землі?

Коли б ті діти не росли,

Тебе, святого, не гнівили,

Що у неволі народились

І стид на Тебе понесли.

1847

43=NHỮNG CÂU HỎI

Những câu hỏi làm tôi kinh ngạc -

Làm gì đây? Từ đâu ta xuất phát?

Hay là đi nguyền rủa mọi người

Chỉ vô ích. Nhưng sống trên đời

Trong xiềng xích, lại ở nơi xa vắng

Giá mà tôi được như loài gặm nhấm

Tôi đủ sức để gặm những xích này

Sẽ gặm dần dần... Nhưng khốn nỗi thay

Những người thợ rèn chúng không phải thế

Và loại sắt này được tôi rất kỹ

Để gặm chúng. Đau khổ cho chúng tôi

Những kẻ tù đày, những kẻ mồ côi

Trên thảo nguyên miền Uran hun hút.

[1847]

 43= Самому чудно. А де ж дітись?

Самому чудно. А де ж дітись?

Що діяти і що почать?

Людей і долю проклинать

Не варт, єй-богу. Як же жити

На чужині на самоті?

І що робити взаперті?

Якби кайдани перегризти,

То гриз потроху б. Так не ті,

Не ті їх ковалі кували,

Не так залізо гартували,

Щоб перегризти. Горе нам!

Невольникам і сиротам

В степу безкраїм за Уралом.

1847

44=TÔI NHÌN RA THẢO NGUYÊN

Tôi nhìn ra thảo nguyên

Và nhìn lên cánh đồng

Hỡi Thượng Đế độ lượng

Ngài cho tôi tự do khi đã già không?

Nếu được trở về nhà

Tôi sẽ về Ukraina

Về ngôi nhà cha mẹ

Người mái tóc bạc phơ.

Thì tôi sẽ nghỉ ngơi

Và cầu xin Thượng Đế

Nhưng mà tôi nghĩ

Ước mơ không thành hiện thực rồi.

Vô vọng trong cảnh tù đày mộng mị

Cuộc đời trôi. Tôi không biết thế nào

Bạn bè ơi, xin hãy chỉ

Chứ tôi đang đánh mất đầu!

[1848]

44= Ой гляну я, подивлюся 

Ой гляну я, подивлюся
На той степ, на поле; 
Чи не дасть бог милосердий 
Хоть на старість волі.

Пішов би я в Україну, 
Пішов би додому, 
Там би мене привітали, 
Зраділи б старому,

Там би я спочив хоч мало, 
Молившися богу, 
Там би я... Та шкода й гадки, 
Не буде нічого.

Як же його у неволі 
Жити без надії? 
Навчіть мене, люде добрі, 
А то одурію.


[Перша половина 1848, Орська кріпость]

 

45=XIN NGÀI ĐỪNG ĐEM CHO MỘT AI

Xin Ngài đừng đem cho một ai

Những gì Ngài đã ban cho tôi –

Ngày tháng trôi một cách uổng phí

Chẳng tự do ở chốn quê người.

Tôi muốn bước trên đồng cỏ

Muốn xua đi những nỗi buồn.

Nhưng có một điều tai họa

Người ta không thả đôi chân.

[1848]

 45= Та не дай, господи, нікому

Та не дай, Господи, нікому,

Як мені тепер, старому,

У неволі пропадати,

Марне літа коротати.

Ой піду я степом-лугом

Та розважу свою тугу.

Не йди, кажуть, з ції хати

Не пускають погуляти.

[Друга  половина  1848, Косарал] 

46=KHI CÓ MỘT MÁI NHÀ

Thật là hay khi có một mái nhà

Mà ở nhà có mẹ, cô em gái

Thật là hạnh phúc lắm vậy!

Nhưng mà tôi chẳng có bao giờ

Không bao giờ có một cô em gái

Dù cuộc đời vẫn cứ thế đi qua.

…………………………........

Nhưng mà tôi cũng có một lần

Ở nơi xứ lạ, chốn xa xăm

Khóc cho số phận mình nghiệt ngã

Chẳng còn dù chỉ mái nhà tranh!

……………………………....

Chúng tôi rất lâu trên biển lang thang

Rồi về Đa-ri-a thả neo cập bến

Từ làng Vatag người ta mang thư đến

Và tất cả chúng tôi đã đọc thì thầm.

Rồi tôi cùng với người đồng nghiệp đã nằm

Cùng trò chuyện và cùng nhau mơ ước

Tôi nghĩ rằng: ở đâu niềm hạnh phúc

Thư hay mẹ trên đời này có được?

– “Anh có không?” – “Vợ và các con

Và ngôi nhà, bà mẹ, cô em gái!

Còn thư thì không…”

……………………………….

[1848]

46= Добро́, у кого є господа

Добро́, у кого є господа,

А в тій господі є сестра

Чи мати добрая. Добра,

Добра такого таки зроду

У мене, правда, не було,

А так собі якось жилось.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

І довелось колись мені

В чужій далекій стороні

Заплакать, що немає роду,

Нема пристанища, господи!

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ми довго в морі пропадали,

Прийшли в Дар’ю, на якор стали.

З Ватаги письма принесли

І всі тихенько зачитали.

А ми з колегою лягли

Та щось такеє розмовляли.

Я думав, де б того добра,

Письмо чи матір, взять на світі.

— А в тебе єсть? — Жена і діти,

І дом, і мати, і сестра!

А письма нема...

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

[Друга половина 1848, Косарал]

47=KHÓC CHO NHỮNG NGÀY XƯA

Giá mà ta sẽ còn gặp lại nhau

Thì em sẽ thế nào, em có sợ?

Có bằng những lời êm ái, ngọt ngào

Em thốt lên bên tai tôi khi đó?

Không. Em sẽ chẳng nhận ra

Mà, có thể, nhớ ra và nói:

Tất cả chỉ là trong một giấc mơ!

Còn tôi sẽ mừng vui trở lại.

Người con gái có đôi mắt đen!

Khi tôi hồi tưởng lại

Về những ngày xưa thân ái

Vui vẻ và cay đắng, xót xa

Thì tôi sẽ khóc oà.

Xin cám ơn điều này không sự thật

Mà chỉ là giấc mơ

Xin rót đầy nước mắt

Khóc cho những ngày xưa!

[1848]

47= Якби зустрілися ми знову 

Якби зустрілися ми знову, 
Чи ти злякалася б, чи ні? 
Якеє тихеє ти слово 
Тойді б промовила мені?

Ніякого. І не пізнала б. 
А може б, потім нагадала, 
Сказавши: «Снилося дурній». 
А я зрадів би, моє диво!

Моя ти доле чорнобрива! 
Якби побачив, нагадав 
Веселеє та молодеє 
Колишнє лишенько лихеє. 
Я заридав би, заридав!

І помоливсь, що не правдивим,
А сном лукавим розійшлось, 
Слізьми-водою розлилось 
Колишнєє святеє диво!


[Друга половина 1848, Косарал]

48=TRÊN ĐẤT UKRAINA

Tôi lớn lên ở quê người

Và sống nơi đất khách

Trong cuộc đời cô đơn của tôi

Tôi không thể gọi tên, không biết

Còn đâu trên đời tuyệt vời hơn sông Đnhép

Và quê hương yêu dấu Ukraina.

Nhưng nơi sung sướng là nơi ta không ở

Tôi nhìn thấy những nhọc nhằn, gian khó

Trong một lần chưa xa

Tôi có dịp ghé về Ukraina.

Trong một ngôi làng trù phú

Nơi có bà mẹ coi tôi như con nhỏ

Mẹ thắp ngọn nến lên

Rồi mẹ cầu nguyện trong đêm

Mẹ mong cho số phận

Sẽ yêu đứa con của mình

Nhưng mà mẹ ơi

Mẹ đi ngủ sớm quá

Ông trời sẽ nguyền rủa

Số phận của con.

Nghĩ lại thấy mà kinh

Trong ngô làng trù phú tươi xinh

Đất đen nhưng trên đất

Những con người phiêu bạt, trần truồng

Chỉ trong đầm cây cỏ tươi xanh.

Làng có vẻ như vừa qua đám cháy

Và con người có vẻ như ngu muội

Không nói năng, vào sưu dịch cứ đi

Lại còn mang theo những đứa trẻ kia.

Tôi đã khóc lên rồi quay trở lại

Đi về chốn xa xôi

Không chỉ một làng này thôi

Mà khắp nơi ở  Ukraina đều như vậy

Bọn địa chủ, quan lại

Chúng áp bức, bóc lột con người

Dồn việc làm cho đến chết thì thôi!

Còn những người cháy túi

Mang đến cho những kẻ cho vay nặng lãi

Những chiếc quần cộc cuối cùng.

Thật đáng sợ và thật nặng nề

Khi biệt tăm nơi xa vắng!

Nhưng còn khổ hơn khi ở Ukraina

Nhìn thấy hết rồi khóc và im lặng!

Một khi chưa thấy khủng khiếp thế nào

Thì cái ác lại tưởng rằng cái tốt

Từ xa xưa trên đất Ukraina

Sông Đnhép trôi giữa những ngọn đồi

Như đứa con thơ trong bầu sữa mẹ.

Sẽ khoe sắc và sẽ đáng yêu hơn

Khắp Ukraina yêu thương

Những ngôi vườn rợp bóng

Những ngôi làng rộng

Và trong những làng vui

Sẽ vui lên cuộc sống của con người.

Tất cả sẽ là như vậy

Nếu như không còn lại

Dấu vết cường hào trên đất Ukraina.

[1848]

 48= І виріс я на чужині

І виріс я на чужині,

І сивію в чужому краї:

То одинокому мені

Здається — кращого немає

Нічого в Бога, як Дніпро

Та наша славная країна...

Аж бачу, там тілько добро,

Де нас нема. В лиху годину

Якось недавно довелось

Мені заїхать в Україну,

У те найкращеє село...

У те, де мати повивала

Мене малого і вночі

На свічку Богу заробляла;

Поклони тяжкії б’ючи,

Пречистій ставила, молила,

Щоб доля добрая любила

Її дитину... Добре, мамо,

Що ти зарані спать лягла,

А то б ти Бога прокляла

За мій талан.

Аж страх погано

У тім хорошому селі.

Чорніше чорної землі

Блукають люди, повсихали

Сади зелені, погнили

Біленькі хати, повалялись,

Стави бур’яном поросли.

Село неначе погоріло,

Неначе люде подуріли,

Німі на панщину ідуть

І діточок своїх ведуть!..

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

І я, заплакавши, назад

Поїхав знову на чужину.

І не в однім отім селі,

А скрізь на славній Україні

Людей у ярма запрягли

Пани лукаві... Гинуть! Гинуть!

У ярмах лицарські сини,

А препоганії пани

Жидам, братам своїм хорошим,

Остатні продають штани...

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Погано дуже, страх погано!

В оцій пустині пропадать.

А ще поганше на Украйні

Дивитись, плакать — і мовчать!

А як не бачиш того лиха,

То скрізь здається любо, тихо,

І на Україні добро.

Меж горами старий Дніпро,

Неначе в молоці дитина,

Красується, любується

На всю Україну.

А понад ним зеленіють

Широкії села,

А у селах у веселих

І люде веселі.

Воно б, може, так і сталось,

Якби не осталось

Сліду панського в Украйні.

[Друга половина 1848, Косарал]

49=CHẲNG ĐỂ CHO AI

Chẳng để cho ai, không vì vinh quang gì cả

Những bài thơ của tôi như những mớ tóc xoăn

Tôi viết ra chúng – là chỉ để cho mình

Và chỉ thế thôi – những người anh em ạ.

Tôi làm thơ nơi tù ngục

Để quên đi nỗi buồn

Dường như từ Ukraina xa xăm

Những lời bay đến

Nằm trên trang giấy trắng

Chúng khóc và chúng cười

Như con trẻ, chúng làm cho vui

Tâm hồn bị người đời quên lãng

Tâm hồn bất hạnh. Nhưng mà tôi

Nhưng mà tôi rất vui với chúng.

Như ông bố trong ngôi nhà ấm cúng

Với những đứa con nhỏ của mình

Tôi vui vẻ và tôi hài lòng

Tôi nguyện cầu Thượng Đế

Xin Ngài chớ quên bầy con trẻ

Bầy con trẻ của tôi ở nơi xa

Và hãy để cho chúng bay về nhà.

Cả một bầy trẻ nhỏ

Kể rằng chúng thật khổ

Thật khó sống trên đời.

Và ở trong gia đình vui

Trẻ con được âu yếm

Và mái đầu bạc óng

Của người bố lắc hoài

Mẹ thốt lên rằng: “Con trẻ

Thà đừng sinh ra trên đời”.

Còn cô gái trẻ lại nghĩ:

“Ta yêu chúng quá đi thôi”.

[1848]

49= Не для людей, тієї слави…

Не для людей, тієї слави,

Мережані та кучеряві

Оці вірші віршую я.

Для себе, братія моя!

Мені легшає в неволі,

Як я їх складаю,

З-за Дніпра мов далекого

Слова прилітають.

І стеляться на папері,

Плачучи, сміючись,

Мов ті діти. І радують

Одиноку душу

Убогую. Любо мені.

Любо мені з ними,

Мов батькові багатому

З дітками малими.

І радий я, і веселий,

І Бога благаю,

Щоб не приспав моїх діток

В далекому краю.

Нехай летять додомоньку

Легенькії діти

Та розкажуть, як то тяжко

Було їм на світі.

І в сім’ї веселій тихо

Дітей привітають,

І сивою головою

Батько покиває.

Мати скаже: бодай тії

Діти не родились.

А дівчина подумає:

Я їх полюбила.

[Друга  половина  1848, Косарал]