Người hát rong - tiếp theo

5=Ý NGHĨ

Cặp lông mày đen mà có ai cần

Và đôi mắt màu cánh gián

Và cả năm tháng tuổi xanh

Những tháng năm vui nhộn?

Những tháng ngày xanh

Trôi đi một cách phí uổng

Cặp lông mày đen dày rậm

Trước gió phai tàn.

Con tim héo hon, mỏi mệt

Như con chim nhốt trong lồng.

Ai cần gì sắc đẹp của em

Đẹp mà không hạnh phúc?

Một mình em đơn độc

Giữa cõi trần gian

Xa lạ những người thân

Không có ai để nói

Không có ai để hỏi

Đôi mắt khóc vì điều gì

Không có ai để kể

Com tim ao ước điều chi

Con tim như bồ câu kia

Suốt ngày đêm thỏ thẻ

Không một ai hỏi cả

Không ai biết, ai nghe

Người xa lạ chẳng hỏi gì

Mà hỏi làm gì cơ chứ?

Mặc cho kẻ cô đơn tuôn dòng lệ

Mặc cho ngày tháng qua mau

Con tim và đôi mắt hãy khóc nào

Một khi còn chưa yên ngủ

Hãy khóc lóc và than thở

Để cho ngọn gió nghe ra

Để gió mang nước mắt của ta

Về bên kia biển cả

Mang cho những kẻ không chung thủy

Đau đớn ê chề!

[1839]

5=Думка ("Нащо мені чорні брови...")

 

Нащо  мені  чорні  брови,
Нащо  карі  очі,
Нащо  літа  молодії,
Веселі  дівочі?
Літа  мої  молодії  
Марно  пропадають,  
Очі  плачуть,  чорні  брови  
Од  вітру  линяють.  
Серце  в'яне,  нудить  світом,  
Як  пташка  без  волі.  
Нащо  ж  мені  краса  моя,  
Коли  нема  долі?  
Тяжко  мені  сиротою  
На  сім  світі  жити;  
Свої  люде  —  як  чужії,  
Ні  з  ким  говорити;  
Нема  кому  розпитати,  
Чого  плачуть  очі;  
Нема  кому  розказати,  
Чого  серце  хоче,  
Чого  серце,  як  голубка,  
День  і  ніч  воркує;  
Ніхто  його  не  питає,  
Не  знає,  не  чує.  
Чужі  люди  не  спитають  —  
Та  й  нащо  питати?  
Нехай  плаче  сиротина,  
Нехай  літа  тратить!  
Плач  же,  серце,  плачте,  очі,  
Поки  не  заснули,  
Голосніше,  жалібніше,  
Щоб  вітри  почули,  
Щоб  понесли  буйнесенькі  
За  синєє  море  
Чорнявому  зрадливому  
На  лютеє  горе!  
[1838,  С.-Петербург]

  

6=IVAN PIDKOVA

I

Từng có một thời ở Ukraina

Gầm vang tiếng súng.

Từng có một thời người Zaporoze

Liên hoan và đánh chén.

Họ đã ăn đã uống

Đã có vinh quang và tự do

Giờ tất cả đã đi qua

Chỉ còn những ngôi mộ cổ.

Những ngôi mộ cổ giữa đồng

Ở nơi đây đã chôn

Những người Cô-dắc

Trắng toát những áo quan.

Những ngôi mộ giờ đen thẫm

Tựa như những ngọn đồi con

Về tự do vẫn đang còn

Nói cùng ngọn gió.

Niềm vinh quang của cha ông

Ngọn gió mang đi khắp đồng…

Cháu con nghe thành bài hát

Và họ hát lên.

Từng có một thời ở Ukraina

Khổ đau đã từng nhảy múa

Trong rượu mật có bao đau khổ

Như biển cả bao la.

Từng có một thời vinh quang

Ở Ukraina như vậy

Để bây giờ mỗi khi nhớ lại

Bỗng thấy nhẹ nhõm trong lòng.

II

Mây đen từ phía Liman

Mặt trời bị che khuất

Và biển kia gào thét

Như con thú tru lên.

Từ cửa sông Đnhép

Tiếng gọi: “Nào anh em

Biển đang gào thét

Chúng ta hãy lên thuyền!”

Những người Cô-dắc tập hợp

Trên cửa sông Liman

Họ cùng nhau hát lên

Sóng biển ngầu sủi bọt

Trên sóng, như trên đồng

Bến bờ đang dần khuát

Một khi con tim thổn thức

Người Cô-dắc cảm thấy nhẹ lòng

Họ chèo thuyền và hát lên

Hải âu dập dờn trên sóng…

Phía trước – người đội trưởng

Người biết rõ con đường.

Người đội trưởng ngồi trên thuyền

Giữ chặt kèn trong miệng

Mắt nhìn quanh bốn hướng

Ở đâu lũ giặc rủa nguyền?

Người đội trưởng vuốt chòm râu đen

Vê làn tóc rối

Và nâng chiếc mũ đội đầu lên:

“Giết hết lũ giặc rủa nguyền

Ta sẽ không dừng ở Sinop

Hỡi những người anh em

Mà ta sẽ đến Tsargrad

Làm khách của bậc đế vương!”

“Đồng ý. Chúng tôi đồng ý”.

Tiếng đáp lại vang rền

“Cám ơn những người anh em!”

Nói xong, người đội mũ

Và đi dọc con thuyền

Mà không ngồi xuống

Người đang nghĩ suy trong im lặng

Khi nhìn mặt nước biển xanh.

[1839]

6=Іван Підкова

І

Було колись — в Україні

Ревіли гармати;

Було колись — запорожці

Вміли пановати.

Пановали, добували

І славу, і волю;

Минулося — осталися

Могили на полі.

Високії ті могили,

Де лягло спочити

Козацькеє біле тіло,

В китайку повите.

Високії ті могили

Чорніють, як гори,

Та про волю нишком в полі

З вітрами говорять.

Свідок слави дідівщини

З вітром розмовляє,

А внук косу несе в росу,

За ними співає.

Було колись — в Україні

Лихо танцьовало,

Журба в шинку мед-горілку

Поставцем кружала.

Було колись добре жити

На тій Україні...

А згадаймо! Може, серце

Хоч трохи спочине.

II

Чорна хмара з-за Лиману

Небо, сонце криє.

Синє море звірюкою

То стогне, то виє.

Дніпра гирло затопило.

«Ануте, хлоп’ята,

На байдаки! Море грає —

Ходім погуляти!»

Висипали запорожці —

Лиман човни вкрили.

«Грай же, море!» — заспівали,

Запінились хвилі.

Кругом хвилі, як ті гори:

Ні землі, ні неба.

Серце мліє, а козакам

Того тілько й треба.

Пливуть собі та співають;

Рибалка літає...

А попереду отаман

Веде, куди знає.

Похожає вздовж байдака,

Гасне люлька в роті;

Поглядає сюди-туди —

Де-то буть роботі?

Закрутивши чорні уси,

За ухо чуприну,

Підняв шапку — човни стали.

«Нехай ворог гине!

Не в Синопу, отамани,

Панове молодці,

А у Царград, до султана,

Поїдемо в гості!»

«Добре, батьку отамане!» —

Кругом заревіло.

«Спасибі вам!» — Надів шапку.

Знову закипіло

Синє море; вздовж байдака

Знову похожає

Пан отаман та на хвилю

Мовчки поглядає.

[1839  С.-Петербург]

Người hát rong - Cây dương

4=CÂY DƯƠNG

Tiếng gió hú trong rừng

Gió đi dạo trên đồng

Gió làm cho cúi xuống

Sát đất một cây dương.

Thân cao và lá rộng

Màu xanh đến lạ lùng

Đồng ruộng, như đại dương

Bao la và xanh thắm.

Người buôn nhìn cây dương

Thấy lòng mình trĩu nặng

Người chăn cừu buổi sáng

Ngồi trên nấm mồ con

Thấy tê tái cõi lòng

Nhưng không còn gì hết

Cây dương đang dần chết

Nơi xứ lạ, cô đơn!

Chuyện vì đâu, do ai

Mà nên nông nỗi vậy?

Kể cho các cô gái

Xin hãy lắng nghe này.

Một cô gái mắt đen

Yêu một chàng Cô-dắc

Chàng cũng yêu thương nàng

Rồi ra đi và chết…

Giá như mà biết trước

Thì đã chẳng yêu đương

Giá biết chàng sẽ chết

Thì đã không buông chàng.

Giá như mà biết được

Thì không đợi đến đêm

Đã không đi lấy nước

Để gặp gỡ với chàng

Giá như mà biết được!...

Bởi vì không biết được

Điều phía trước đang chờ

Bởi thế mà số kiếp

Đừng căn vặn làm chi

Nhưng con tim biết được

Yêu ai. Cứ yêu đi

Một khi còn chưa về

Nằm ngủ yên dưới đất.

Bởi vì đôi mắt đẹp

Đâu có được lâu dài

Bởi vì trên gương mặt

Màu thắm đỏ chóng phai

Chỉ được đến nửa ngày

Lông mày đen phai nhạt

Em hãy yêu, hãy yêu

Như con tim vẫn biết.

Sơn ca cất tiếng hót

Trên cành cây kim ngân

Người Cô-dắc khẽ hát

Trong thung lũng một mình

Cô gái từ nhà tranh

Ra với người gặp gỡ

Người Cô-dắc hỏi nhỏ:

“Mẹ có đánh em không?”

Họ bên nhau, rất gần

Chim sơn ca vẫn hát

Gặp gỡ rồi ly biệt

Con tim đập rộn ràng…

Không ai nhìn thấy họ

Không có ai hỏi cả:

“Em ở đâu, với ai?”

Chỉ mình nàng biết thôi.

Đã yêu và dan díu

Con tim đã tái tê

Tim cảm nhận điều chi

Không biết cách bày tỏ

Chưa nói – còn lại đó

Vẫn ngày đêm thỏ thẻ

Bồ câu chẳng có đôi

Không ai nghe thấy cả…

Sơn ca không hát nữa

Bên hồ nước, trong rừng

Cô gái giờ không còn

Hát bên cây liễu nhỏ.

Đừng hát – cô đơn ạ

Cả thế giới hoang tàn

Không có chàng – người thân

Cũng là người xa lạ.

Thiếu chàng, vầng dương nhỏ

Như kẻ thù đang cười

Những nấm mồ khắp nơi…

Mà con tim rộn rã.

Một năm, hai năm qua

Người thương chẳng trở về

Nàng như hoa khô héo

Lặng lẽ như nấm mồ.

Mẹ không hỏi: “Điều gì

Mà nên nông nỗi vậy?”

Mẹ tìm cho con gái

Người giàu có nhưng già.

“Con về với người ta

Hãy nghe theo lời mẹ

Người cô đơn, giàu có

Con là một quí bà!”

“Con không làm quí bà

Con không đi đâu cả

Thà mẹ đem con mẹ

Chôn vùi xuống nấm mồ.

Thà rằng con nằm nghe

Lời nguyện cầu, than khóc

Thà rằng con sẽ chết

Hơn làm vợ ông già”.

Bà mẹ không đầu hàng

Mẹ làm, như mẹ muốn

Cô gái đôi mắt đen

Héo hon và im lặng.

Rồi sau nàng quyết định

Tìm thầy bói trong đêm

Xem bao ngày được sống

Có còn gặp người thương?

“Bà yêu dấu của con

Tấm lòng con chân thành

Cho con biết sự thật

Những điều con ước mong.

Người yêu dấu của con

Còn sống, còn khỏe mạnh?

Và có còn yêu mến

Hay đã bỏ rơi con?

Bà yêu dấu của con

Như bà cũng đã biết

Mẹ già con bắt ép

Con phải đi lấy chồng

Nhưng người đó con không

Một chút nào yêu hết

Con đã muốn trầm mình

Chỉ lòng còn thương tiếc.

Nếu người yêu con chết

Xin bà hãy làm cho

Để con không quay về

Không quay về nhà nữa

Ở nhà người ta đã

Chuẩn bị để cưới con”.

“Được thôi, nhưng mà con

Nghe lời ta khuyên nhủ

Đau khổ ta cũng từng

Nên giờ ta hiểu rõ

Dù đã qua tất cả

Ta học được bao điều

Chuyện của con gái yêu

Ta từ lâu biết rõ

Ta từ lâu chuẩn bị

Một liều thuốc cho con.”

Nói xong bà liền mang

Thứ thuốc đen như mực

“Con hãy lấy thuốc này

Rồi đứng kề bên giếng

Khi gà chưa gáy sáng

Hãy rửa mặt rửa mày

Sau đó con hãy uống

Và đừng sợ gì nghe!

Con cũng đừng nhìn xa

Dù tiếng kêu ở đó

Chạy đến nơi con đã

Chia tay với người ta.

Lúc đó giữa trời xa

Một vầng trăng sáng tỏ

Con uống thêm lần nữa

Chưa thấy – tiếp lần ba.

Sau lần một quay về

Với ngày xưa thiếu nữ

Sau lần hai – từ xa

Dồn dập bàn chân ngựa

Nếu người yêu còn đó

Sẽ lập tức quay về

Còn sau lần thứ ba…

Tốt nhất đừng hỏi nữa.

Đừng hỏi nữa, bởi vì

Tất cả vào trong nước

Bây giờ con hãy đi

Nhìn vẻ xưa nét đẹp”.

Thế là nàng lấy thuốc

“Con xin cám ơn bà”

Nàng lặng lẽ bước ra

Nghĩ: “Chắc không về được!”

Nàng rửa mặt, uống thuốc

Và không chỉ một lần

Mà ba lần liên tục

Rồi khóc và hát lên:

“Thiên nga của ta ơi

Hãy bơi đi trên biển

Cây dương của ta ơi

Hãy cao lên, hãy lớn

Hãy cao và thanh mảnh

Chạm tới đám mây kia

Hỏi trời: người ta yêu

Có còn yêu ta nữa?

Và cây dương hãy nhìn

Về bên kia biển cả

Vì bên kia – vui mừng

Còn bên này – đau khổ

Người yêu ta đâu đó

Đang rảo bước trên đồng

Mặc ta khóc, tháng năm

Phí hoài vì người đó.

Hãy nói rằng: thiên hạ

Đang chế giễu, đang cười

Ta sẽ chết, nếu người

Không còn quay về nữa!

Cả mẹ ta cũng thế

Mẹ muốn đem chôn vùi

Nhưng rồi ai sau này

Sẽ chăm lo cho mẹ

Biết lấy ai giúp đỡ

Ai an ủi mẹ già?

Ôi mẹ, mẹ của ta!

Ôi người yêu, lạy Chúa!

Nếu người ta yêu thương

Không còn bên kia biển

Ngươi hãy khóc về đêm

Thâu đêm và suốt sáng

Cây dương ơi hãy lớn

Và cao hướng bầu trời

Còn thiên nga hãy bơi

Về phía bên kia biển!”

Nàng đã khóc và hát

Những câu hát đau buồn

Mặc cho người kinh ngạc

Nàng biến thành cây dương.

Không trở về nhà mình

Hạnh phúc chưa được hưởng

Cây dương cao, thanh mảnh

Vươn tới tận mây xanh.

Tiếng gió hú trong rừng

Gió đi dạo trên đồng

Gió làm cho cúi xuống

Sát đất một cây dương.

[1839]

4=Тополя

По діброві вітер виє,
Гуляє по полю,
Край дороги гне тополю
До самого долу.
Стан високий, лист широкий —
Нащо зеленіє?
Кругом поле, як те море
Широке, синіє.
Чумак іде, подивиться
Та й голову схилить;
Чабан вранці з сопілкою
Сяде на могилі,
Подивиться — серце ниє:
Кругом ні билини!
Одна, одна, як сирота
На чужині, гине!

Хто ж викохав тонку, гнучку
В степу погибати?
Постривайте, все розкажу,
Слухайте ж, дівчата.
Полюбила чорнобрива
Козака дівчина.
Полюбила — не спинила,
Пішов та й загинув...
Якби знала, що покине,—
Була б не любила;
Якби знала, що загине,—
Була б не пустила;
Якби знала, не ходила б
Пізно за водою,
Не стояла б до півночі
З милим під вербою;
Якби знала!..

І то лихо —
Попереду знати,
Що нам в світі зустрінеться.
Не знайте, дівчата!
Не питайте свою долю...
Само серце знає,
Кого любить... Нехай в'яне,
Поки закопають!
Бо не довго, чорнобриві,
Карі оченята;
Біле личко червоніє
Не довго, дівчата!
До полудня, та й зав'яне,
Брови полиняють...
Кохайтеся ж, любітеся,

Як серденько знає.
Защебече соловейко
В лузі на калині, —
Заспіває козаченько,
Ходя по долині.
Виспівує, поки вийде
Чорнобрива з хати;
А він її запитає:
«Чи не била мати?»
Стануть собі, обіймуться, —
Співа соловейко;
Послухають, розійдуться,—
Обоє раденькі.
Ніхто того не побачить,
Ніхто не спитає:
«Де ти була, що робила?»
Сама собі знає.
Любилася, кохалася,
А серденько мліло:
Воно чуло недоленьку,
А сказать не вміло.
Не сказало — осталася,
День і ніч воркує,
Як голубка без голуба,
А ніхто не чує.

Не щебече соловейко
В лузі над водою,
Не співає чорнобрива,
Стоя під вербою;
Не співає,— як сирота,
Білим світом нудить.
Без милого батько, мати —
Як чужії люде.
Без милого сонце світить —
Як ворог сміється;
Без милого скрізь могила...
А серденько б'ється!

Минув і рік, минув другий
Козака немає;
Сохне вона, як квіточка, —
Ніхто не питає.
«Чого в'янеш, моя доню?» —
Мати не спитала,
За старого, багатого
Нищечком єднала.
«Іди, доню,— каже мати,—
Не вік дівовати.
Він багатий, одинокий —
Будеш пановати».

«Не хочу я пановати,
Не піду я, мамо!
Рушниками, що придбала,
Спусти мене в яму.
Нехай попи заспівають,
А дружки поплачуть:
Легше мені в труні лежать,
Ніж його побачить».

Не слухала стара мати,
Робила, що знала;
Все бачила чорнобрива,
Сохла і мовчала.
Пішла вночі до ворожки,
Щоб поворожити:
Чи довго їй на сім світі
Без милого жити?
«Бабусенько, голубонько,
Серце моє, ненько!
Скажи мені щиру правду,
Де милий-серденько?
Чи жив, здоров, чи він любить,
Чи забув-покинув?
Скажи ж мені, де мій милий?
Край світа полину!
Бабусенько, голубонько,
Скажи, коли знаєш!
Бо видає мене мати
За старого заміж.
Любить його, моя сиза,
Серце не навчити.
Пішла б же я утопилась —
Жаль душу згубити.
Коли нежив чорнобривий,
Зроби, моя пташко,
Щоб додому не вернулась...
Тяжко мені, тяжко!
Там старий жде з старостами...
Скажи ж мою долю».
«Добре, доню; спочинь трошки..
Чини ж мою волю.
Сама колись дівовала,
Теє лихо знаю;
Минулося — навчилася,
Людям помагаю.
Твою долю, моя доню,
Позаторік знала,
Позаторік і зіллячка
Для того придбала».

Пішла стара, мов каламар
Достала з полиці.
«Ось на тобі сего дива!
Піди до криниці;
Поки півні не співали,
Умийся водою,
Випий трошки сего зілля —
Все лихо загоїть.
Вип'єш — біжи якомога;
Що б там ні кричало,
Не оглянься, поки станеш
Аж там, де прощалась.
Одпочинеш; а як стане
Місяць серед неба,
Випий ще раз; не приїде —
Втретє випить треба.
За перший раз, як за той рік,
Будеш ти такою;
А за другий — серед степу
Тупне кінь ногою.
Коли живий козаченько,
То зараз прибуде.
А за третій... моя доню,
Не питай, що буде.
Та ще, чуєш, не хрестися,
Бо все піде в воду.
Тепер же йди, подивися
На торішню вроду».

Взяла зілля, поклонилась:
«Спасибі, бабусю!»
Вийшла з хати: «Чи йти, чи ні?
Ні, вже не вернуся!»
Пішла, вмилась, напилася,
Мов не своя стала,
Вдруге, втретє, та, мов сонна,
В степу заспівала:

«Плавай, плавай, лебедонько,
По синьому морю,
Рости, рости, тополенько,
Все вгору та вгору!
Рости тонка та висока
До самої хмари,
Спитай бога, чи діжду я,
Чи не діжду пари?
Рости, рости, подивися
За синєє море:
По тім боці — моя доля,
По сім боці — горе.
Там десь милий чорнобривий
По полю гуляє,
А я плачу, літа трачу,
Його виглядаю.
Скажи йому, моє серце,
Що сміються люде;
Скажи йому, що загину,
Коли не прибуде.
Сама хоче мене мати
В землю заховати...
А хто ж її головоньку
Буде доглядати?
Хто догляне, розпитає,
На старість поможе?
Мамо моя, доле моя!
Боже милий, боже!
Подивися, тополенько,
Як нема — заплачеш
До схід сонця ранісінько,
Щоб ніхто не бачив.
Рости ж, серце-тополенько,
Все вгору та вгору;
Плавай, плавай, лебедонько,
По синьому морю!»

Таку пісню чорнобрива
В степу заспівала.
Зілля дива наробило —
Тополею стала.
Не вернулася додому,
Не діждала пари;
Тонка-тонка та висока —
До самої хмари.
По діброві вітер виє,
Гуляє по полю,
Край дороги гне тополю
До самого долу.

[1839  С.-Петербург]